Изланувчилар online илмий-амалий

 
 
ТОРТУВЧИ НИМСТАНЦИЯЛАР РЕЛЕЛИ ҲИМОЯСИНИ 
ТАКОМИЛЛАШТИРИШ 
Суллиев А.Х. т.ф.н., доцент. Тўрахолов Л.М., Магистратура талабаси 
ТТЙМИ 
Тортувчи нимстанциялар релели ҳимоясини автоматлаштириш ва р еле 
ҳимоясини такомиллаштириш ҳозирги кундаги ишлаш шароитини аниқлаш 
мақсадида подстанцияни ишлаш доирасида жойлашган истемолчиларни 
электр энергия билан таминловчи ҳаво линияларни, ҳар бир фидеридаги 
магистралидаги кучланишни камайиши магистралга келтириш усули асосида 
аниқланиб чиқилган. 
Аниқланган исрофларни рухсат этиладиган исрофи билан солиштириб 
чиқилиб, нимстанцияни самарадорлигини, узатилаётган кучланишни 
сифатини ва ишончли ишлаш чоралари ҳисобланган. 
Шу тадбирларни амалга ошириш асосида линиялардаги кучланишни 
исрофи қайтадан текшириб чиқилган ва кучланишни исрофи рухсат этилган 
талабга жавоб бериши аниқланган. 
Реле ҳимоя электр ускуналирадаги юзага келадиган авариялар ва 
нонормал режимда ишга тушиб уни соз ҳолда ишлаб туришини таъминлайди. 

---

121 
Реле ҳимояси бир нечта электр ёки ноэлектрик асбоблардан
иборат бўлиб, 
асосий қурилманинг авария ёки нонормал режимларда ишлайдиган қурилма. 
Реле ҳимоя авария бўлган қисмларни аниқлаб, шу қисмга мос ажратиш 
воситасига узиш командасини беради ва бошқариш пултга огоҳлантирувчи 
сигнал беради[1]. 
Нонормал режим юз берганда, тез ажратишга зарурати бўлмаса, реле 
ҳимоя шу участкадаги носозлик тўғрисида сигнал беради ва белгиланган 
вақтдан кейин шу участкани ажратади. 
Реле ҳимояси ўз вазифасини тўғра бажариши учун, қуйидаги асосий 4та 
талабга жавоб бериши керак. 
1. Тез ишлаши: Бу талабни мақсади шундан келиб чиқадики, қисқа 
туташув токларни таъсирини чегаралаш, ишлаб турган трансформаторни 
нормал ҳолатда сақлаб қолиш ва истеъмолчилардаги кучланишни ўзилиб 
қолиш вақтини камайтириш. Бу вақт ҳимояни ишлаш вақтидан ва узгичларни 
ишлаш вақти йиғиндисидан келиб чиқади. 
узгич
хим
учир
t
t
t
+
=
Ҳозирги пайтда тез ишлайдиган ҳимояни ишлаш вақти 0,02

0,04 сек, ҳаво 
узгичларни ишлаш вақти 0,05

0,08 сек ва мой узгичларнинг ишлаш вақти 
0,15

0,2 секундгача. 
2. Сезгирлиги: Ҳимояни сезгирлиги деб шуни тушунамизки, агар ҳимоя 
қиладиган қисмни энг охирида қисқа туташув бўлганда, шуни таъсирини шу 
қисмдаги ҳимоядан олдинги ҳимоялар ҳам сезиши керак. Асосий ҳимояни 
сезгирлиги 
5
.
1
.
min
.
.
)
(

=
H
I
I
K
сез
I
I
К
I
бўлиши керак. 
Олдинги участкада ўрнатилган ҳимояни сезгирлиги 
2
.
1
.
.
min
.
.
)
(

=
H
X
II
I
K
сез
I
I
К
II
кам 
бўлмаслиги керак. 
Шу шартларга жавоб берилса ҳимоялар талабга жавоб берган бўлади. 
3. Танловчанлиги: Ҳимоя шикастланган линияни бошқа қисмлардан 
ажрата олиш хусусиятига айтамиз. 
4. Ишончлиги: Линияларда ёки подстанцияда нонармал ҳолат, яни қисқа 
туташувлар юз берганда ҳимоя тўғри ва бўзилмай ишлаб туришиги айтамиз. 
Лойиҳаланадиган 35/10 кВ подстанцияда 2-2500 кВА трансформатор 
ўрнатилганда ПУЭ ни III-2-52; III-2-54; III-2-55; III-2-61; бандларини 
талаблари асосида, ўзгар увчан ток манбаси асосида реле ҳимоя тўзилади. 
Подстанцияни 35 кВ томонида С-35-630 мой узгичлар ўрнатилади, 10 кВ 
томонида шиналар алоҳида ишлаши учун уларни бир -бири билан қўшиш 
учун автоматик ҳолатида резервга улайдиган қурилма ўрнатилади [2]. 
Юқорида эслатиб ўтилган ПУЭ ни талаби асосида 2х2500 кВА 
трансформатор ўрнатилган подстанцияда қўйидаги ҳимоялар ўрнатилиши 
керак. 
1. Ортиқча юклама токлардан огоҳлантириш сигналга ишлайдиган 
максимал ток ҳимояси. 
2. Трансформаторни сиртқи қисқа туташувдан ҳимоя қилиш учун – 
ҳайаллаш вақтга эга бўлган максимал ток ҳимояси(МТҲ). 

---

122 
3. Тансформаторни ички қисқа туташувлардан ҳимоя қилиш учун РП-80 
реле асосида тўзилган дифференциал ток кескич ҳимоя (ДТКҲ) агар 
трансформаторни қуввати 2 MВт дан кам бўлса унда РНТ- 528 ёки ДЗТ–11 
рама асосида тўзилган дифференцил ҳимоя ўрнатилади. 
4. Мойни қизитишдан иссиқлик ҳимоя ўрнатилади. 
Подстанцияда ўрнатилиши шарт бўлган ҳимояларни ишлаш токларини 
ва сезгирлигини аниқлаймиз. 
Фойдаланилган адабиётлар рўйхати 
1.Фигурнов Э.П. Релейная защита: учебник для вузов ж.д. транспорта.– 
Москва:Маршрут, 2001. – 716 с. 
2.Hamidov N., Turdibekov K.H., Tortuvchi nimstansiyalar. –Toshkent: Yаngi asr 
avlodi, 2010. –312 b.