|
TALABALAR IJODKORLIGINI RIVOJLANTIRISHDA AKMEOLOGIK
YONDASHUV ASOSIDA O’QITISHNING O’RNI
1
Yo’ldosheva Dilfuza Alisher qizi,
2
Sotvoldiyeva Orzigul Marifjon qizi, Rahimova
Mashhura Rustamjon qizi
1
Farg’ona davlat universiteti Pedagogika-psixologiya fakulteti, Pedagogika
kafedrasi o’qituvchisi,
2
Farg’ona davlat universiteti Pedagogika-psixologiya
fakulteti, Pedagogika-psixologiya yo’nalishi 1-bosqich talabasi
Ta’lim sohasidagi davlat siyosatining asosiy bosh maqsadi bugungi ta’lim
sohasini isloh qilish, milliy ta’lim tizimini jahon ta’lim standartlariga
tenglashtirish, zamonaviy, yuqori malakali pedagog kadrlar qilib tayyorlashdan
iborat. Jumladan, O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.Mirziyoyevning 2017-
yil 20-aprel, PQ-2909-sonli “Oliy ta’lim tizimini yanada rivojlantirish chora -
tabirlari” to’g’risidagi qarorida Oliy ta’lim tizimini tubdan takomillashtirish,
mamlakatni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning ustuvor vazifalaridan kelib
442
chiqqan holda, kadrlar tayyorlash mazmunini tubdan qayta ko’rish, xalqaro
standartlar darajasiga mos oliy ma’lumotli mutaxassislar tayyorlash uchun zarur
sharoitlar yaratilishini ta’minlash maqsadida rivojlantirish chora-tadbirlari belgilab
olindi.
Hozirgi vaqtda oliy o’quv yurtlari ta’lim sifatini tahlil qilish shuni
ko'rsatadiki, aksariyat hollarda amalga oshiriladigan ta'lim modellari talabalarning
qobiliyatini to'liq ochib berishga imkon bermaydi. Buning sababi shundaki, o'qitish
fan sohasida ko'nikma va malakalarni shakllantirish va rivojlantirishga qaratilgan
bo'lib, o'quvchilarning ijodkorligini rivojlantirish imkoniyatlarini to'liq hisobga
olmaydi. Oliy ta’lim muassasalarida talabaning shaxsiy va kasbiy rivojlanishining
birligi muammosi ko'plab pedagogik tadqiqotlarda e'lon qilinadi, ammo konseptual
va protsessual jihatdan yetarli darajada o'rganilmagan. Universitetda mutaxassis
asosan bilimning nazariy asoslarini oladi va kasbiy faoliyat jarayonida amaliy
ko'nikma va malakalarga ega bo'ladi, deb hisoblashadi. Shuning uchun
mutaxassislarni tayyorlashda akmeologik yondashuvni hisobga olgan holda,
dolzarb muammolarni hal qilishga harakat qilish mumkin.
Talabaning ijodkorligini rivojlantirish o'quv jarayonini ijodiy faoliyat modeli
sifatida yaratish zarurligini nazarda tutadi. Oliy ta'lim nazariyasi va amaliyotida
talabaning ijodkorligini rivojlantirishning asosiy yo'nalishlari kasbiy ta'limni
mazmunli muammoli vaziyat kontekstida tadqiqot faoliyati sifatida tashkil etish,
yechimlarni tanlash, usullarni aks ettirish va o'zini ijodiy shaxs sifatida bilish
zarurligini belgilaydi. Buni amalga oshirish uchun ta’limda quyidagi eng mashhur
usullardan foydalanish tavsiya etiladi:
● loyiha usuli;
● miya bo'roni usuli;
● fikrlash usuli;
● tushunchalarni tashkil qilish usuli;
● muammolarni kompleks hal qilish usuli;
● konferensiya usuli va boshqalar.
Ushbu usullardan foydalanish universitetda o'qishning birinchi yilidan
boshlanishi mumkin. Birinchi kurs talabalari uchun ijodiy izlanishlar, biznes
o'yinlar, muammoli vaziyatlarga guruh yechimlari, loyiha uslubi kabi shakllar
yaxshi tashkil etilishi lozim. Talabalar bilan mashg'ulotlarda ijodiy muhokamalar,
"miya bo'roni", tashkiliy va faol o'yinlar, konferensiya usulidan foydalanish
mumkin.
Akmeologik yondashuv asosida o'qitishning turli jihatlarini va ularning
malakasini oshirishni hisobga olgan holda mutaxassislarning ijodiy qobiliyatlarini
rivojlantirish masalalari ustunlik qiladi.
443
Akmeologiya sohasida amaliyot insonni takomillashtirish va uning
professional
faoliyatini
optimallashtirish
maqsadlariga
erishishni
ta'minlaydi. Amaliy
rivojlanish
vazifalari
ushbu
jarayonlarni qanday
osonlashtirishi mumkinligi haqidagi savolga javob beradi. Shu sababli, texnologiya
akmeologiya fanining ajralmas qismi hisoblanadi. Bu akmeologiyaning muhim
ilmiy xislati. Gumanitar fanlar orasida pedagogika nazariy va amaliy vazifalar
orasida yaqin aloqada bo'lishi mumkin.
Akmeologiya inson rivojlanishida - yetuklik bosqichida o'tayotgan eng
muhim bosqichning xususiyatlarini har tomonlama qamrab oladi. U turli
odamlardagi o'xshashlik va kamolotni aniqlaydi va ularda yetuklikning in dividual
suratini belgilovchi omillarning o'ziga xos xususiyatlarini ochib beradi. Va, albatta,
bu akmeologik ishlardagi eng muhim o'rin insonda "jismoniy" va "ma'naviy"
o'zaro ta'sirlarning tabiatini kuzatib boradi.
Ta'kidlash joizki, ta’lim jarayonida talabalarning ijodini rivojlantirish
doirasida akmeologik yondashuvni amalga oshirish ham o'qituvchining vazifalarini
o'zgartirishni nazarda tutadi. Uning faoliyatining konstruktiv, tashkiliy va
kommunikativ-ta'lim funksiyalari yangi mazmun bilan to'ldiriladi. O'quvchilar
bilan sinflar, hamkorlik va yaratilishda qulay muhit yaratish zarurati birinchi
o'rinda turadi. O'qituvchi tomonidan o'quvchilarning ijodkorligini rivojlantiradigan
va ijodkorlik, o'z-o'zini ifoda etishga bo'lgan intilishlarini rag'batlantiradigan usul
va vositalardan foydalanish katta ahamiyatga ega, bu odatda intizomni
assimilyatsiya qilish va ularning ijodkorligini rivojlantirish sifatini oshirishga
yordam beradi va shu bilan kelajakdagi mutaxassislarning p rofessional o'sishiga
yordam beradi.
Foydalanilgan adabiyotlar
1.
Деркач,
А.А.
Акмеология:
пути
достижения
вершин
профессионализма [Текст] / А.А. Деркач, Н.В. Кузьмина. – М. : Луч, 1993.
2. Бодалев, А.А. Вершина в развитии взрослого человека:
характеристики и условия достижения [Текст] / А.А. Брдалев. – М. : Флинта:
Наука, 1998.
3. Вишнякова, Н.В. Креативная психопедагогика. Психология
творческого обучения [Текст] / Н.В. Вишнякова. – Минск : РИВШ пр и БГУ,
1995. – 286 с.
444
Do'stlaringiz bilan baham: |
