|
Ж
алолиддин
Р
умий
асаРлаРида
юксак
маънавиятли
шахс
таРбияси
124
Жамиятимизда мустаҳкамланиб бораётган миллий ўз-
ликни англашга бевосита алоқадор диний, миллий ва уму-
минсоний қадриятларнинг тўғри ва соғлом идрок этилиши-
га қаратилган маърифий-тарбиявий ишларни кенг амалга
ошириш ва бу борада бугунги кунда бутун жаҳон миқёсида
экстремизм ва терроризмга қарши кураш ҳақидаги тушун-
чаларни ёшлар онгига сингдириш ва тушунтириш лозим.
Чунки “экстремизм ва терроризм одамларнинг эртанги кун-
га бўлган ишончига путур етказибгина қолмасдан, турли ди-
ний эътиқод вакиллари бўлган халқлар, ҳаттоки, цивилиза-
циялар орасидаги ўзаро ишончга ҳам соя ташламоқда, жаҳон
тараққиётининг тамал тоши бўлган халқаро иқтисодий ва
маданий ҳамкорликнинг ривожланишига тўсиқ бўлмоқда”
330
.
Шу ўринда Румий қарашларига мурожаат қиладиган бўлсак,
“Маснавий”да “Шоқолнинг товуслик даъво этгани” ҳикояти
келтирилади. Бир шоқол бўёқчининг хумига тушибди, жун-
лари турли рангларга бўянибди. Бу ранглар офтобда турли
хил товланар экан. Шоқоллар шерикларига: “Бунча безаниб-
сан, бунча кибру ҳавога минибсан?” – дейишибди. Шоқол бўл-
са: “Мен шоқол эмасман, мен товусман”, – дебди. Шоқоллар
ҳайратланиб: “Товус бўлсанг товусдай жилвагар бўл”, – деб-
дилар. Шоқол бажара олмаслигидан: “Йўқ!” – деб жавоб бе-
рибди. Шоқоллар: “Бўлмаса товусдек қичқириб бер”, – дейи-
шибди. Бу вазифани ҳам бажара олмабди. Унда шақоллар:
“Сен олдин шоқол эдинг, ҳозир на товус, на шоқолсан”, – дейи-
шибди
331
.
Ҳикоятда тасвирланган шоқол образи орқали Румий кўр-
кўрона тақлид инсоннинг ўзлигини, маънавиятини йўқ
қилишини, фалокатга йўлиқтиришини тасвирлайди. Одам-
зод қандай бўлса, ўзини шундай қабул қилиши керак, яъни
бировларга ҳавас қилиб кўр-кўрона тақлид этиш ўзликни
йўқотишга олиб келади. Бундай кимса жамиятда шахс сифати-
да шакллана олмайди. “Маснавий”да келтирилишича:
Сўнгги ўзлик аввалини излагай,
Соғиниб келгай, висолин кўзлагай.
330
Диний экстремизм ва терроризмга қарши курашнинг маънавий-маъри
-
фий асослари. Ўқув қўл. / Масъул муҳаррир А.С.Очилдиев. –Т.: “Тошкент
ислом университети” нашриёт-матбаа бирлашмаси, 2008. –Б. 115.
331
Жалолиддин Румий. Маснавийи маънавий / Форсийдан Ўзбекистон халқ
шоири Жамол Камол тарж. –Т.: “MERIYUS” XHMK, 2010. –Б. 266.
2-БОБ. Жалолиддин Румий қарашлари ва унинг таълим-тарбия тараққиётидаги ўрни
125
Сенда сендин ўзга сенлик бор, қўзим,
Ўзлигин билганга ман қурбон ўзим
332
.
Байтнинг мазмунига кўра инсондаги ўзини англаш якка
ва умумийнинг бирлашиши натижасида ҳосил бўлади. Алло-
ма сенликдан кечиб, ўзлигингни англа, – дейди ва ўзлигини,
ўз моҳиятини англаган инсонга “ман қурбон ўзим”, – деб ша-
рафлайди. Ўзликни англаш – инсоннинг ўзини алоҳида ву-
жуд сифатида бутун борлиқдан ажрата билиши, баҳолаши ва
қадрият сифатида англашидир. Ўзликни англаш шахснинг
ўзининг ҳақиқий инсон, муайян моддий ва маънавий бойли-
кларнинг эгаси ва улар учун масъул эканини, ягона тил, урф-
одатлар, анъаналар, қадриятлар ва давлатга мансублигини,
манфаатлари ҳамда эҳтиёжлар умумийлигини тушуниб ети-
ши жараёнида шаклланади.
“Маснавий”да ўзини, ўз моҳиятини тушунмаган инсон бо-
расида бир воқеа келтирилади. Бу ҳикоятга кўра, бир одамга
катта мерос қолибди. Бироқ “осон келган, осон кетади”, де-
ганларидек, тадбир билан сарфламабди, қисқа пайтда бутун
бошли меросни тугатибди. Қўлида нима бўлса, еб битирибди.
Ҳеч вақоси қолмагач, Аллоҳга юкинибди, ҳар оқшом кўз ёши
тўкиб дуо қилибди: “Ё Раббим! Менга бойлик бердинг, мулк
бердинг. Ҳозир эса улар қўлимдан кетди. Айбимни биламан.
Хато қилдим. Менга ёрдам қил, мени қутқар бу зиллатдан. Ё
марҳамат қилиб бир тирикчилик бер ёки жонимни ол!”
Кунлар, ойлар ёлворишлар билан ўтибди. Ниҳоят бир кеча
туш кўрибди. Бир овоз унга: “Сен Мисрга бор, ўша ерда ома-
динг чопади – у ерда бой бўласан. Мисрда топадиган хазинанг
сени кутяпти”, – дерди. Одам уйғонганда севинчидан ичига
сиғмабди. Дарҳол Мисрга кетишга ҳозирлик кўрибди...
Неча кун Мисрда оч, сувсиз кезиб юрибди. На хазина, на
бирорта қўлидан тутгандан дарак бўлибди. Чорасизликдан
тиланчилик қилишга қарор қилибди, аммо “Оқшом тушгач,
тиланчилик қиламан, қоронғуда ҳеч ким мени танимайди”, –
деб ўйлабди. Қоронғуда маҳалла ичларини кезибди. Энди қўл
очишга чоғланган экан, маҳалла миршаби пайдо бўлиб, уни
ўғри деб ўйлаб, дўппослай бошлабди. Жони оғриган одам,
“Урма! Тўғрисини айтаман”, – деб ёлвора бошлабди. Миршаб,
“Яхши... бегоналигинг ҳолингдан аниқ. Тушунтир, йўқса ҳамма
332
Ўша жойда. –Б. 752.
Do'stlaringiz bilan baham: |
