Izbullaeva indd

Ж
алолиддин
 Р
умий
 
асаРлаРида
 
юксак
 
маънавиятли
 
шахс
 
таРбияси
 
44
намунаси, турли миллий эпос, халқ оғзаки ижоди намуналари 
ва таржималарни ўз ичига олган. Асарда маънан етук, комил 
инсон масаласи, пайғамбар, вали, авлиё, сўфий, шайх, устозлар 
таълимоти етакчи ўринни эгаллайди. Тадқиқотлардан шу 
нарса маълумки, асар ҳажми олти китоб – 25 632 байт ёки 51 
264 сатрни ташкил этади. “Маснавий”ни олимлар: “Тарихда 
“шариф” деб сифатланган учта асар мавжуд бўлиб, биинчиси – 
“Бухоройи шариф”, иккинчиси – “Шифойи шариф” ва учинчиси 
– “Маснавийи шариф” дейишади
132
. 
Маснавий [арабча – қўшалоқ, иккилик; икки мисрали шеър 
шакли] ҳар бир байтининг мисралари ўзаро қофиядош бўлган 
ва байтдан байтга қофиялар янгиланиб борадиган шеър ша-
кли
133
. “Мутафаккирга оламшумул шуҳрат келтирган асар 
– “Маснавий”нинг ўзига хос яратилиш тарихи бўлгани каби, 
унда ифодаланган масалалар қамрови ҳам чексиздир”
134
. 
Румий ўзи “Маснавий”да “маънавият денгизин кўр ҳар 
нафас”
135
, – деб таъкидлайди. Асарда маънавий-ахлоқий тар-
бияга оид қарашларни тарғиб этишда шоир нафақат инсон-
лар орасидаги мулоқот, муносабат орқали воқеаларни талқин 
этган, балки рамзийлик (лочин, ўрдак, ғоз, товус, зоғ, хўроз, 
чумчуқ, қарға, тўтиқуш, хачир, туя, сичқон, арслон, шер, қуён, 
бўри, тулки, эшак, чумоли, ҳўкиз, сигир, мушук) жиҳатидан 
ҳам ёндашган ва жой номлари (Шом, Ироқ, Самарқанд, Бухо-
ро, Ҳиндистон, Ҳирот, Туркистон, Чин, Дамашқ) ҳам ўз таъсири 
кўрсатмай қўймаган. 
Масалан: “Бечавандоз отнинг ёлғиз оти бор, от суворийсиз 
асло йўлни топа олмас”
136
, “Илк уйингдан кўнглингни узма, деб 
итларга итлар ҳам ўгит беришади”
137
каби қарашларни келти-
риш мумкин.