|
Ж
алолиддин
Р
умий
асаРлаРида
юксак
маънавиятли
шахс
таРбияси
42
6) ижтимоий фаоллик,
7) ўз-ўзини англаш:
– ўқитувчиларда таълим жараёнида фаол қатнашиш, ўз
қарашлари учун масъулиятни ҳис этиш ва рефлексив (рефлек-
ция умумий кўринишда ва қайта англашдир) инновацион фа-
олиятни ривожлантириш.
Жалолиддин Румийнинг маънавий-ахлоқий тарбияга
оид қарашларини педагогик тадқиқ қилиш бўйича тутилган
тўғри йўл янгиликни аста-секин, унинг фойдалилигига ишонч
ҳосил қилиб, ҳар томонлама текшириб кўриб, кейинги ишлар-
да қўллашдан иборат.
Хулоса ўрнида шуни таъкидлаш мумкинки, Румийнинг
ҳаёти ва “Маснавий”га битилган шарҳ ҳамда изоҳлар бир жой-
га жамланса, расмана бир кутубхона пайдо бўлади. Эҳтимолки,
шоир ижодини илмий тадқиқ ва талқин қилган олимларнинг
қайси юрт, қайси миллатга мансублигини белгилаш мумкин-
дир. Лекин шоир ҳаёти ва ижодига бағишлаб ёзилган мақола,
рисола ва алоҳида мажмуаларнинг сон-саноғини аниқлаш
мушкул. Ҳар қандай тадқиқот ва шарҳ Румий таълимотининг
асл моҳиятини англашга кўмак берувчи бир воситадир ва бу
восита таълим-тарбия жараёнида маънавий-ахлоқий тарбия
мазмунини бойитишга катта ёрдам беради.
1.3. Жалолиддин Румийнинг ижодий мероси ва
маънавий юксалиш (“Маснавийи маънавий”
асарининг тузилиши ва моҳияти)
Тарбия асрлар давомида такомил топган ўз анъана ва усул-
ларига эга ва у қадрият сифатида шаклланган. Шарқ мутафак-
кирларининг тарбия соҳасига қўшган ҳиссалари ниҳоятда бой
ва уларнинг асарлари мазмунан қадриятларнинг барча йўна-
лишларини қамраб олганлиги билан характерлидир. Улар:
– ақлий маданиятни шакллантириш билан боғланган
қадриятлар;
– маънавий қадриятлар;
– ижтимоий-сиёсий қадриятлар;
– бадиий-нафис қадриятлар;
– диний қадриятлар тарзида ўз ифодасини топган.
1-БОБ. Жалолиддин Румий шахси ва илмий меросини ўрганишнинг педагогик асослари
43
Дидактик асарларнинг аксариятида маънавий-ахлоқий
тарбияга оид қарашлар етакчи ўринда туради. Шу асарлар
мазмунидан келиб чиққан ҳолда педагогикада маънавий-
ахлоқий тарбия тушунчаси шакллантирилди, такомиллашти-
рилди. Бугунги кунда буюк алломалар қатори Жалолиддин
Румийнинг маънавий-ахлоқий тарбияга оид қарашларини ўр-
ганиш ва улардан амалда фойдаланиш муҳим аҳамиятга эга.
Асрлар давомида буюк аломалар томонидан бизга маънавий
мерос бўлиб қолган инсон маънавий-ахлоқий камолоти бо-
расидаги асарларнинг номланиши ва маънавият тушунчаси-
нинг ёритилишида ахлоқ, комил, фозил, футувват, маърифат,
мантиқ (маъно), иймон сўзлари ишлатилганлигини кузата-
миз. Аммо фақат Жалолиддин Румий ижодида “маънавият”
сўзи ва тушунчасининг тўла баёни ҳамда яққол тасвирини ку-
затишимиз мумкин. Румий илмий меросини чуқурроқ ўргана-
диган бўлсак, шоирнинг ҳозирги давргача етиб келган бешта
қимматли асарлари ичида маънавий-ахлоқий тарбияга оид
қарашларни ёритишда “Маснавийи маънавий” асари етакчи
ўринни эгаллайди. Шоир бу асарда Шарқ халқ оғзаки ижоди-
нинг ноёб дурдоналаридан ҳикоят тарзида кўпгина намуна-
лар келтиради ва у турли хилдаги китобхонга мос келади. Бу
асарда нарса–ҳодисаларнинг ички ҳолатига муносабат билди-
рилган бўлиб, Қуръони карим оятлари ва Ҳадиси шарифларга
шарҳлар келтирилган. Шунингдек, “Маснавийи маънавий” ин-
сон тафаккурининг юксак кўриниши ва юксак ахлоқ китоби
сифатида, бугунги глобал иқтисодий ва сиёсий ўзгаришлар
жараёнида муҳим аҳамият касб этади. Бу асар барча замонлар
учун маънавий-ахлоқий тарбияни амалга оширишда муҳим
қўлланма бўла олади.
Мавлавийга “Маснавий” бурҳондир,
Паҳлавий алфозида Қуръондир
130
.
“Маснавий” – “Қуръони каримнинг очиқ-равшан баёни...
маънавий ризқни кенгайтирувчи... хулқларни пок... мартаба-
ларни юксак”
131
тутгувчи асар. Олтита китобдан иборат бўлган
бу дидактик асар 760 га яқин Қуръон оятлари шарҳи, 703 ҳадис
130
Жалолиддин Румий. Маънавий маснавий: Куллиёт. Ж.1. К.2. (Таржима
шарҳи билан) / Таржимон Асқар Маҳкам. –Т.: Янги аср авлоди, 2007. –Б. 10.
131
Жалолиддин Румий. Маснавийи маънавий / Форсийдан Ўзбекистон халқ
шоири Жамол Камол тарж. –Т.: “MERIYUS” XHMK, 2010. –Б. 6.
Do'stlaringiz bilan baham: |
