Ызбекистон республикаси олий ва ырта

Сотув функциясига 
қуйидагилар киради: 

товарни ҳаракатлантириш тизимини ташкил этиш; 

сервисни ташкил қилиш; 

талабни шакллантириш ва сотувни рағбатлантириш тизимин ташкил 
этиш; 

мақсадли йўналтирилган товар сиёсатини амалга ошириш; 

баҳо сиёсатини юргазиш. 
Маркетингда 
бошқарув ва назорат функцияси
ҳам катта аҳамиятга эга 
бўлиб, у қуйидагиларни назарда тутади: 

---

73 

корхонада стратегик ва тезкор режалаштиришни амалга ошириш; 

жамоани бошқаришнинг ахборот таъминоти; 

корхонада коммуникация тизимини ташкил қилиш; 

маркетинг назоратини ташкил қилиш (тескари алоқа, вазият таҳлили). 
Маркетингнинг бу ва бошқа функциялари унинг асосий вазифаси – 
тадбиркорлик 
муҳити 
динамикасини 
кузатиш, 
яъни 
атроф-муҳитнинг 
режалаштириш характери ва тенденциялари бизнесни юритишга ижобий таъсир 
кўрсатиши ёки унинг олдига тўсиқлар қўйишини кузатишни таъминлаши лозим. 
Тадбиркорлик муҳитини таҳлил қилиш ва баҳолашда аввало қуйидаги омиллар 
ҳисобга олиниши лозим: 

иқтисодий реаллик –
ички миллий маҳсулот, дисперсион даромад, яъни 
айни пайтда эришилган турмуш даражаси;
 

ижтимоий омиллар –
аҳоли таркиби, қадриятлар, рақобат, тенденциялар;


техник ривожланиш даражаси –
техник тараққиёт, бозорнинг техник 
тараққиётни сезувчанлиги;
 

ҳуқуқий-норматив муҳит – 
қонунчилик, норматив ҳужжатлар.
 
Агар тадбиркорлик муҳити корхонага танланган бизнес соҳасида 
муваффақиятли фаолият кўрсатишга имкон берса, маркетинг хизматининг 
фаолияти у ишлаши лозим бўлган товар бозорига қаратилиши лозим. Бунда 
корхонанинг бозорга чиқишида уч вариант мавжуд: қўшилиш, илгари мавжуд 
бўлган мавқени сақлаб қолиш ва қисқартириш. 
У ёки бу йўналишни танлаш кўплаб масалаларни бажаришга, биринчи 
навбатда корхонанинг юқори сифатли рақобатбардош маҳсулот чиқариш 
имкониятларига боғлиқ бўлади. Бироқ бунгача бошқа масалани ҳал қилиб олиш 
керак: корхона у чиқараётган ёки мўлжаллаётган маҳсулотга талаб қандай вужудга 
келиши, унинг нарх ўзгаришига қанчалик мослашуви ва бу мослашувчанликнинг 
якуний натижа фойда(даромад)га қанчалик таъсир кўрсатишини билиши лозим. 
Маркетинг режасини ишлаб чиқишда ишлаб чиқаришни бозор талабларига 
максимал мослаштиришни, қўл остидаги мавжуд воситалар (маҳсулот сифати, 
реклама, сервис ва х.к.) ёрдамида бозор ва истеъмолчиларга фаол таъсир 
ўтказишни таъминлаш зарурдир. Корхона ўз маҳсулотини истеъмолчигача етка-
зишга қобилиятли эканини кўрсатиш керак. 
Бизнес-режани ишлаб чиқиш жараёнида маркетинг режаси муфассал ишлаб 
чиқишни талаб қиладиган кўплаб саволларни ёритишни талаб қилади
15
. Лекин 
барча саволларни расмий бизнес-режага киритиш зарур эмас. Мазкур бўлимга 
бизнес-режанинг мақсадларидан келиб чиқиб, режалаштирилаётган маркетинг 
фаолиятининг асосий (энг қизиқарли) ҳолатларини киритиш мақсадга мувофиқ.
Бўлимнинг тузилмаси қуйидагича бўлиши мумкин. 

маркетинг стратегияси; 

товар сиёсати; 

баҳо(нарх) сиёсати; 

сотиш сиёсати; 

коммуникатив (ахборот алмашинуви) сиёсати 
15
+аранг, Бринк И.Ю., Савельева Н.А. Бизнес-план предприятия. Теория и практика / Серия «Учебники и 
учебнЎе пособия» - Ростов н/Д. «Феникс», 2003. - 169 бет. 

---

74 

маркетинг бюджети.