Ызбекистон республикаси олий ва ырта

Talabni aniqlash
biznes-rejaning ''Bozorni baholash va iste‘molchilik talabini 
o‗rganish'' bo‗limida mufassal yoritiladi(8.2§).
Xarajatlarni baholash.
Tovar bahosining quyi chegarasi uni ishlab chiqarish 
va sotish bo‗yicha xarajatlar darajasi orqali aniqlanadi. Bu hisob-kitoblar biznes-
rejaning ''Ishlab chiqarish rejasi'' bo‗limida amalga oshiriladi. 
Korxonaning baho strategiyasi.
Biznes-rejada ishlab chiqarilayotgan tovarlar bo‗yicha korxonaning baho 
strategiyasini ko‗rsatish mumkin.
 
YUqori baho yoki «qaymog„ini olish»
strategiyasi - avvalo tovar bahosini 
ishlab chiqarish narxidan ancha yuqori o‗rnatib, asta-sekin uni tushirib boradi. Bu 
usul bilan yangi tovarlar (patentlar bilan himoyalangan) sotiladi va bozorga kirgan-
dan keyin segmentlar guruhini kengaytirish maqsadida arzonlashtirib boriladi. 
YUqori baho strategiyasi korxonaga xarajatlarni tezda qaytarib olishga yordam be-

---

90 
radi. Keyinchalik bozorda o‗xshash tovarlar - raqiblar paydo bo‗lgandan keyin korx-
ona o‗z tovari narxini tushira boshlaydi va boshqa segmentlar uchun yangi tovarlar 
modifikatsiyasini yarata boshlaydi. 
«Past baholar» yoki «bozorga yorib kirish»
strategiyasida mahsulotga 
dastlab past baho o‗rnatiladi va talabni rag‗batlantiriladi. Raqiblar bozordan siqib 
chiqariladi va asosiy ulush egallanadi, sekin asta mahsulot bahosi oshirib boriladi. Bu 
strategiyani qo‗llash quyidagi sharoitlarda maqsadga muvofiq: bozor baho 
o‗zgarishiga juda sezgir va past baholar uning kengayishiga yordam beradi; xa-
rajatlarning o‗sib borishi bilan ishlab chiqarish va sotish xajmi qisqarib boradi; raqo-
batchilar uchun past baholar qiziqarli emas. 
Bahoni shakllantirish usulini tanlash.
Biznes-rejada korxona bahoni belgilashda foydalanadigan usullarni ko‗rsatish 
lozim. Bahoni shakllantirishning eng ko‗p qo‗llaniladigan usullarni ko‗rib chiqamiz:
