Ызбекистон республикаси олий ва ырта махсус таълим вазирлиги



Download 0,8 Mb.
Pdf ko'rish
bet19/25
Sana15.05.2021
Hajmi0,8 Mb.
#64313
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   25
KELISHIK NORMALARI. 

 

Adabiy  tilimizda  "kuchli"  va  "kuchsiz"  normalar      bor.      Bu     adabiy     tilning     

morfologik  qurilishida  ham  amal  qiladi.  "Kuchli"  normalar  o`zbek  tilini  yaxshi  bilgan  kishilar 

tomonidan  deyarli  buzilmaydi.  Unga  amal  qilish  juda  qat`iy  hisoblanadi.  Ikkinchi  xil  normalar 

tezda tashqi ta`sirga uchraydi, yomon     o`zlashtiriladi;     nutqda    tez - tez     buziladi. "Kuchli"   

normalar      adabiy      tilda      so`zlovchi      shaxslar  tomonidan      hamma      vaqt      albatta      amalga   

oshiriladi.  "Kuchsiz"  normalar  go`yo  mazmuniga  uncha  ta`sir  etmagandek  tuyuladi.    Shuning 

uchun og`zaki  so`zlashuvda bu normalarga kam  e`tibor beriladi.  O`rta maktabda  yozma adabiy   

tilni      yaxshi      o`rganib      olmagan      yoki      mahalliy  shevalarning      kuchli      ta`sirida      bo`lgan   

shaxslarning yozma   nutqida   ham   normani    buzish   uchrab   turadi. "Kuchsiz"   morfologik   

normalarga   misol  tariqasida ba`zi  bir   (qaratkich,   o`rin —payt  va  boshqa)   kelishiklarning 

buzilishini ko`rsatish mumkin. 

Turli  sabablarga  ko`ra  kelishik  shakllarini  almashtirib  ishlatish  deyarli  hamma  hollarda 

hozirgi  zamon  o`zbek  tili  normalarini  buzish  hisoblanadi.  Kelishik  qo`shimchalarini  biz 

so`zlarning  lug`aviy  ma`nolari  talablariga  ko`ra  ishlatamiz.  So`zning  lug`aviy  ma`nosi  talab 

qilmagan  holda  zo`rma  -  zo`raki  qo`llangan  kelishik  shakli  adabiy  normadan  tashqari 

hisoblanadi. 

Birlarni bee`tiqod, 

Birlarni riyo ko`rdim. 

Bir  qarashda  bu  baytda  hamma  narsa  o`z  joyidadek  ko`rinadi.  Ammo  riyo"so`zining 

lug`aviy  ma`nosiga  e`tibor  berilsa,  bunda  (keyingi  misrada)  tushum  kelishigi  o`rinsiz 

ishlatilganligi ravshan bo`ladi: odamning o`zi butunicha riyo bo`lishi mumkin emas, balki unda 

riyo. Shunga ko`ra riyo so`zidan oldin kelgan so`z o`rin - payt kelishigida bo`lishi kerak. Adabiy 

norma  shuni  talab  etadi.  Yoki  "Birlarni"  so`z  shaklining  talablariga  ko`ra,  riyo  oti  o`rnida 

"riyoli" yasama sifati bo`lishi kerak. 

 


Download 0,8 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   25




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish