Ызбекистон Республикаси =ишло= ва сув хыжалиги вазирлиги

1-
расм. Ток илдизининг учки қисми: 
1-
илдиз қини; 2-ўсиш зонаси; 3-сўрувчи қисми; 4-ўтказувчи қисми; 
5-
майда илдизчалар; 
1. 
Илдиз учи, бунинг узунлиги бир неча мм гина бўлиб, илдиз ғилоф 
билан қопланган; 
2. 
Ўсиш зонаси, бу 2-5 мм келади; 
3. 
Сўриш зонаси, бунинг узунлиги 1-2 см бўлиб, илдиз туклари 
билан қалин қопланган; 
4. 
Ўтказувчи зона, сўриш зонасидан илдизнинг асосигача давом 
этади. 
Ёш илдизларнинг анатомик тузилиши. Ёш илдизлар (2-расм) 
бирламчи тузилишда бўлади. 
5 

---

2-
расм. Ток илдизи сўрувчи қисмининг кўндаланг кесиги (бирламчи 
тузилиши): 
1-
илдиз тукчалари; 2-бирламчи пўстлоқ ; 3-интеркутис; 
4-
эндодерма; 5-бирламчи флоэма; 6-хужайра, рафидлар таркиби;
7-
паренхима пўстлоғи; 8-ўзак. 
Ташқи томондан ёш илдиз тукчали эпидермис ҳўжайралари билан 
ўралган. Эпидермис остида пўстлоқнинг биринчи қавати интеркутис 
жойлашган. Унинг кетидан зич деворли 20-25 қават ҳужайралар-
эндодерма жойлашади. Илдизнинг энг ўртасида 2-3 та бирламчи най-
толали боғламлардан иборат бўлган марказий цилиндр жойлашган. Халқа 
ичида бир-бири билан чигалланиб турадиган бирламчи ксилема ва флоэма 
жойлашган. Боғламлардан ташқарида бир неча қават паренхима 
ҳужайралари - перицикл жойлашиб, улардан ён илдизлар ҳосил бўлади. 
Илдизнинг иккиламчи тузилиши (3-расм). Ўсув даврининг охирига 
келиб, ёш илдизларда «сўрувчи зона»нинг «ўтказувчи зона»га ўтиш 
жойида бир қанча ўзгаришлар рўй беради. Натижада бирламчи 
тузилишдаги илдиз иккиламчи тузилишга ўтади. Марказий цилиндрда 
флоэма ва ксилема ўртасида айлана бўйлаб камбий тўқимаси ҳосил 
бўлади. Камбий бўлинади ва халқа ичига иккиламчи ксилема (ёғочлик), 
ташқарига эса флоэма (луб) ҳосил қилади. Уларни радиус бўйлаб ўзак 
нурлари ва радиал нурлар кесиб ўтади. Камбийнинг фаолияти туфайли 
6 

---

илдиз йўғонлашади ва йиллик халқалар шаклланади. Иккиламчи
флоэмада камбий қаттиқ ва юмшоқ лубнинг қалин ҳамда юпқа деворли 
ёғочлик элементларини ҳосил қилади.