Ызбекистон Республикаси =ишло= ва сув хыжалиги вазирлиги

Назорат саволлари: 
Ток пояси вазифалари. 
Узум навларининг моноподиал, симподиал ривожланиши ва бир 
йиллик новдада жингалакларни жойлашиш қонуниятлари. 
14 

---

Поянинг ассиметрик тузилиши. 
Поянинг бирламчи анатомик тузилиши. 
Поянинг иккиламчи анатомик тузилиши. 
Поя ва илдиз тузилишини анатомик ҳусусиятларининг фарқи. 


Адабиётлар: 8,10,11. 
 
3.Машғулот 
Ўзбекистонда районлаштирилган узум навларини ўрганиш. 
 
Машғулот мақсади. Ўзбекистонда районлаштирилган узум навларининг 
морфологик, биологик, хўжалик ва товар – технологик белгилари билан 
танишиш ва районлаштирилган навларни аниқлай олишни ўрганиш. 
Умумий маълумот. Хўжалик учун қимматли белги-ҳусусиятлари 
нисбатан барқарор, ирсий жиҳатдан бир-бирига яқин бўлган клонларнинг 
вегетатив йўл билан кўпайтириб ҳосил қилинган насли узум нави деб 
аталади. Клон - битта ўсимликнинг вегетатив йўл билан кўпайтириб 
олинган ўсимликлар йиғиндиси. Ўзбекистондаги нав таркиби жуда бой ва 
хилма-хилдир. 
Тошкентдаги «Ўзбекистон ўсимликшунослик илмий текшириш 
интситути узум коллекциясида 1500 га яқин узум навлари бор. 
Ўзбекистонда 200 дан ортиқ маҳаллий навлар алоҳида қимматга эга бўлиб, 
асосан хўраки ва кишмиш навлардир. Шунингдек, Республикамизда бошқа 
чет мамлакатлардан келтирилган навлар ҳам экиб ўстирилади. Энг кўп 
тарқалганлари: Закавказье навларидан – баян ширей, саперавий, 
ркацители, тавквери, хиндогни; ғарбий- европа навларидан каберне 
совинсон, рислинг, морастель, серсиаль, алеатико навлари Ўзбекистонда 
яхши ўсади, мўл ҳосил беради ва улардан юқори сифатли шароблар 
тайёрланади. 
Ўзбекистонинг хўраки ва кишмиш навлари ток туплари ва новдалари 
кучли ўсади, барглари туксиз, новдаларининг ҳосил тугиши ва ҳосил 
бериш коэффициентлари паст, узум бошлари ва ғужумлари йирик, меваси 
асосан янгилигича ейилади, майиз қилинади, совуққа, замбуруғ 
касалликларига чидамсизроқ. 
~арбий Европа гурухига кирувчи узум навларининг ток туплари 
ўртача кучсиз новдалари сустроқ ўсади, кўпчилик навларининг барглари 
тукли, новдаларининг ҳосил тугиш ва ҳосил бериш каэффициенти юқори, 
узум боши ва ғужумлари майдароқ, меваси асосан қайта ишланади (шароб, 
шарбатлар ва х.к. тайёрланади), совуққа, касалликларга чидамли. 
қора денгиз соҳиллари гуруҳига мансуб узум навлари эса ток
туплари ва новдалари ўртача ва кучли ўсади. Барглари қилчага ўхшаш 
туклар билан қопланган, новдаларда шингиллар сони кўп, ҳосил шохлари 
15 

---

фоизи юқори бўлади, узум боши ва ғужумлари ўртача катталикда, узум 
ҳосили асосан шароб ва шарбатлар тайёрлашда ишлатилади.
Ўзбекистонда районлаштирилган навлар шарқий, ғарбий европа ва 
қора денгиз соҳиллари гуруҳига кирувчи узум навларининг энг яхши 
навларидан танлаб олинган. 
Ўзбекистоннинг иқлим шароити: ёруғлик ва иссиқликнинг мўл 
бўлиши, совуқсиз даврнинг узоқлиги, тупроқнинг унумдорлиги ерларни 
суғориб, хўжаликда турли мақсадларда фойдаланиладиган ва турли эртаги, 
ўртаги ва кечки пишадиган узум навларини ўстиришга имкон беради, бу 
эса маҳаллий аҳолининг янги узумга, шароб ва қуруқ мева тайёрлаш 
саноатининг хом ашёга бўлган талабини қондирибгина қолмай, балки янги 
узум, майиз ва шаробни чет мамлакатларга экспорт қилишга ҳам имкон 
беради. 
Ўзбекистон республикасида узумнинг жами 36 та нав ва 16 та 
шароббоп нави районлаштирилган. Буларга қуйидаги навлар киради: