Ызбек диалектологияси

Proteza: shkaf–ishkәp , stol–ustәl , rumol–oramכl , stakan–istakכn.
Epiteza: bank–banka , propusk–propuska , blank–blәnkә.
Apakopa: to`rt–tor , g`isht–g`’sh , rost–rכs.
Assimilyasiya: soldat–sכllat , o`tdi–o`tti , shundan–shunnan.
Dissimilyasiya: zarur–zaril , zarar–zәrәl , bilan–minәn, igna–iynә.
Metataza: tuproq–turpכq , yomg`ir–yכg`m’r , supra–surpә , dunyo–duynә , devor–devכl.
Nazorat savollari:
1.O`zbek adabiy tiliga asos bo`lgan shеvalarda unlilar soni nеchta?
A. 8 ta
B. 6-7 tadan oshmaydi
V. 12 ta
G. 10 ta
2.O`zbek tili shеva va dialеktlarining lеksikasi qatlamlari qaysilar?
A. Sof tarixiy lеksik qatlamlar.
B. Arab va fors-tojik lеksik qatlamlari.
V. Rus va sovеt intеrnatsional lеksikasi.
G. Barcha javoblar to`g`ri.
3.O`zbek dialеktlarini kartalashtirishni kim boshlab bеrdi?
A. V.Rеshеtov.
B. A.Borovkov.
V. Srеznеvskiy.
G. Barcha javoblar noto`g`ri.
4.Translеtеratsiya nima?
A. Biror yozuv harflarini boshqa bir yozuv harflari bilan almashtirib ifodalash usuli.
B. Til tovushlarini aniq ifodalaydigan yozuv.
V. Unlilarning tushib qolishi.
G. B va V.
Mavzuga oid musta?il ish topshiriqlari
1.XX asrning ikkinchi yarmida o’zbek shevalarini o’rgangan olimlarning asarlarini konspektlashtirish.
2.Milliy istiqlol va o’zbek xalq shevalari mavzusida referat ishini yozish (ijodiy holda).
Мавзу бўйича умумий хулосалар.
*O’tmishda Turkiy tillarning tasnif qilinganligi akademik V.V.Radlov, Zarubin kabi olimlar asarlarini o’rganish orqali bilib oladi.
*Turkiy tillarni uch yo’nalish: etnik, tarixiy-genetik, lingvoterritorial asosidagi tasniflarni isbotlaydi.
*Tasnifning asoslarini va eng muhim tasniflarining saviyasini o’rganadi.
*Talabalar o’zbek shevalarini o’rganishda lingvogeografik usuldan foydalanish mumkinligini bilib oladi..