Ызбек диалектологияси

Fonetik so’z - nutq tovushlarining ma’lum tartibda joylashuvidan tarkib topgan so’zning fonetik qiyofasi, leksemaning ifoda plani.
Tovushning fizik-akustik tabiati - tovushning balandligi, kuchi, tembri, cho’ziqligi, ularning eshitilish xususiyatlari.
Gerts - tebranayotgan jismning (mas., un paychalarining) tinch holatdagi nuqtadan ikki (qarama-qarshi) tomonga bir marta borib kelishi. Ovozning past yoki balandligi gertslar miqdori bilan belgilanadi.
Infratovush - 16 gertsdan kam chastotali tovush.
Ultratovush – 20000 gertsdan ortiq chastotali tovush.
Tovushning balandligi – tovushning un paychalari tebranishi chastotasiga bog’liq sifati.
Tovushning kuchi - 1sm² maydondan 1sekundda o’tadigan energiya miqdori. U detsibel bilan o’lchanadi.
Tovush tembri - tovushning asosiy ton (ovoz) va yordamchi tonlar (obertonlar)
Vokalizm- unli fonemalar tizimi.
Fokus - talaffuzda faol va nofaol nutq a’zolari orasida hosil qilingan to’siq. O’pkadan kelayotgan havo oqimining portlab yoki sirg’alib o’tishidan shovqinning yuzaga kelishi ana shu fokusda sodir bo’ladi.
Bo’g’in cho’qqisi - bo’g’in markazi, yadrosi. Odatda unli tovush bo’g’in cho’qqisi sanaladi.
Lablar ishtiroki - unli tovushning hosil qilinishida lablarning faol yoki nofaol ishtiroki.
Tilning vertikal (tik) harakati - tilning uch darajali ko’tarilishida yuzaga keladigan belgilar.
Tilning gorizontal (yotiq) harakati - fonemalar artikulyatsiyasida tilning pastki tishlar tomon cho’zilishi yoki orqaga tortilishi.
Konsonantizm - undosh fonemalar tizimi.
Labial undoshlar - lab-lab va lab-tish undoshlari.
Til-tish undoshlari (dorsal va alveolyar undoshlar)- tilning uchki qismi bilan pastki yoki yuqori tishlarning milki orasidagi to’siqda hosil bo’ladigan undoshlar.
Til oldi- tanglay undoshlari - til oldi qismining qattiq tanglay tomon ko’tarilishidan hosil bo’lgan to’siqda yuzaga keladigan undoshlar.