Iymon qo'shigi

1.10. Mehnat nizolari
Mehnat nizolari deganda, mehnat shartlarini belgilash yoki 
o‘zgartirish, mehnat qonunchiligini qo‘llash borasida kelib 
chiqadigan kelishmovchiliklar tushuniladi. Mehnat nizolari 
yakka va jamoaga doir qismlarga bo‘linadi. Yakka mehnat 
nizolari ish beruvchi va xodim o‘rtasida mehnat to‘g‘risidagi 
qonunlar va boshqa normativ hujjatlarning, mehnat shart- 
nomasida nazarda tutilgan mehnat shartlarining qo‘llanishi 
yuzasidan kelib chiqadi Gumladan, ish haqini, mukofotlarni 
noto‘g‘ri hisoblash; ta’tilning davomiyligini noto‘g‘ri belgilash 
va h.k.). Bunday nizolarni hal etish uchun mehnat jamoasi 
mehnat nizolari bo'yicha komissiya tuzadi. Bunday komissiya 
ko'plab mehnat nizolarining hal etilishida birinchi instansiya 
hisoblanadi.
Mehnat nizolari komissiyalarini ish beruvchi va kasaba 
uyushmasi qo'mitasi yoki xodimlarning boshqa vakillik organlari 
tenglik asosida tuzadilar. Komissiyaning qarori dalillar bilan 
isbotlangan hamda mehnat to‘g‘risidagi qonunlar va boshqa 
normativ hujjatlarga, mehnat shartnomasiga asoslangan bo‘lishi 
kerak. Ish beruvchi ushbu qarorni bu qaror ustidan shikoyat 
qilish uchun belgilangan 10 kunlik muddat o‘tganidan keyin 
3 kun ichida bajarishi kerak.
Basharti, mehnat nizolari komissiyasi 10 kunlik muddat 
ichida mehnat nizosini ko‘rib chiqmasa yoki hal etmasa, 
manfaatdor xodim ushbu nizoni ko‘rishni tuman (shahar) sudiga 
o‘tkazishni talab etishga haqli bo‘ladi.
Ish beruvchi mehnat nizosini ko‘rish haqidagi ariza bilan 
sudga murojaat qilish huquqiga ega. Basharti, u mehnat nizolari 
komissiyasining qaroriga rozi bo‘lmagan taqdirda, shuningdek, 
unga xodim yetkazgan zarami qoplash haqidagi nizolar bo‘yicha 
ham sud amaliyoti fuqarolik qonunlari asosida mehnat shart- 
nomasi qonuniy asossiz yoki belgilangan tartib buzilgan holda 
bekor qilinganda, yoxud xodim g‘ayriqonuniy ravishda boshqa 
ishga o‘tkazilganda nafaqat moddiy, balki ma’naviy zararning 
o‘rnini qoplash mumkin ekanligini tan oladi.
43
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Jamoalarga doir mehnat nizolari — bu ish beruvchi (ish 
beruvchilar birlashmasi) va xodimlar jamoalari (xodimlarning 
vakillik organlari) o‘rtasida mehnatning yangi shartlarini bel- 
gilash va mavjud shartlarini o‘zgartirish, jamoa shartnomalari 
va kelishuvlarini tuzish, o‘zgartirish va bajarish yuzasidan kelib 
chiqqan kelishmovchiliklardir.
Qonun bo‘yicha ish beruvchilarning har qanday huquq va 
manfaatlari jamoaga doir mehnat nizolarining predmetini tashkil 
etmaydi va shunday nizolar belgilangan sud tartibida ko‘rib 
chiqiladi. Jamoalarga doir nizolarning taraflari o‘z vakolatlarini 
vakillari orqali amalga oshiradilar. Sudlar ish beruvchi va kasaba 
uyushmasi qo‘mitasi yoki xodimlarning boshqa vakillik organi 
o‘rtasidagi kelishuvga binoan, qabul qilingan jamoa shart- 
nomalari, kelishuvlari va boshqa lokal hujjatlarni qo‘llash xusu- 
sidagi jamoalarga doir mehnat nizolarini taraflardan birining 
arizasi asosida ko‘rib chiqadilar.