Ix-xii асрлар марказий осиё халўлари фалсафаси

Iqtisodiy ahbrotning tuzilishi va turkumlanishi

Iqtisodiy ahborot tuzilish nuqtai nazaridan ikkiga bulinadi:

1. fizik tuzilish

2. mantiqiy tuzilish

Fizik tuzilish iqtisodiy ahborotni turli hil tashuvchilarida joylashishini ifodalaydi.

Mantiqiy tuzilish esa ahborot bo’laklari o’rtasidagi o’zaro munosabatlarini ifodalaydi.

Fizik tuzilishni o’rganish uchun informatika sohasiga tegishli bo’lgan mahsus fanlarni o’rganish talab qilinadi. SHuning uchun ham biz mantiqiy tuzilishni o’rganish bilan chegaralanamiz.

Mantiqiy tuzilishga ko’ra ahborot quyidagi bo’laklardan tashkil topadi:

1. Ahborot tizimi.

2. Ahborot oqimi.

3. Ahborot massivi.

4. Ko’rsatkich.

5. Rekvizit.

Iqtisodiy ahborotning eng kichik bo’lagi rekvizit hisoblanib, u ikki qismga bulinadi:

1. Rekvizit belgi.

2. Rekvizit asos.

Rekvizit belgi ahborotning sifat tomonini harakterlaydi, so’zlar yordamida ifodalanadi va mantiqiy amallarni bajaradi. Masalan: tovarning nomi, operasiya turi.

Rekvizit asos ahborotning miqdor tomonlarini harakterlaydi, raqamlar yordamida ifodalanadi va arifmetik amallarni bajaradi. Masalan: 10, 250, 1000.

Rekvizitlar birgalikda ahborotning yuqori bo’lagi - ko’rsatkichni tashkil quladi. Masalaga tegishli bo’lgan bir hil ko’rsatkichlar ahborot massivlarini tashkil qiladi.

Ahborot massivlari ahborot oqimini, oqimlar esa ahborot tizimi sistemasini tashkil qiladi.

Hozirgi kunga qadar iqtisodiy ahborot turkumlanishining yagona tizimi yaratilgan emas. Umumiy holda iqtisodiy ahborot quyidagi belgilarga ko’ra guruhlarga ajratiladi.

1. Boshqarish funksiyalariga ko’ra:

a) rejalashtirish,

b) hisobot olish,

v) nazorat qilish,

g) iqtisodiy tahlil. kabi ahborot guruhlariga bulinadi.

2. 
   Faoliyat ko’rsatish sohasiga ko’ra:
   

a) kishlok ho’jaligi ;

b) sanoat;

v) savdo;

g) transport;

d) aloqa. va boshqa ahborot guruhlariga bulinadi.

3. Turgunlik darajasiga ko’ra:

a) doimiy,

b) shartli doimiy,

v) o’zgaruvchan. ahborotlarga bulinadi. Iqtisodiy ahborotning turgunlik darajasi quyidagicha aniqlanadi.

Agar turgunlik darajasi bo’lsa, ahborot doimiy hisoblanadi. 0.35 ^ To < 0.85 shartli doimiy bo’ladi. To < 0.35 bo’lsa ahborot o’zgaruvchan bo’ladi.

4. Ob’ektga taalluqligiga ko’ra:

a) ichki, tashqi ahborot;

b) kiruvchi, chiquvchi ahborotlarga bulinadi.

5. To’liqlik darajasiga ko’ra:

a) etarli;

b) tuliq bo’lmagan;

v) ortikcha ahborotlarga bulinadi.

6. Ifodalanish usuliga ko’ra:

a) harf raqamli;

b) jadvalli;

v) chizmali;

g) signalli ahborotga bulinadi.