Ix мавзу: Сайлов ҳуқуқи ва тизими режа

9. Сайловларни молиялаштириш.
Ўзбекистон сайлов тизимида ва сайлов жараёнида ўз ўрнига эга, лекин умумий сайлов жараёни доирасидан четга чиқадиган сайлов муносабатлари ҳам мавжуд. Масалан сайловларни молиялаштириш ёки бўшаб қолган ўринларга сайлов ўтказиш.

Худдий шундай қоида, энди у депутатликка номзодларга тааллуқли “Олий Мажлисга сайлов тўғрисида”ги қонуннинг 64-моддасида, “Халқ депутатлари вилоят, туман ва шаҳар Кенгашларига сайлов тўғрисида”ги қонуннинг 48-моддасида белгиланган.

Бу моддаларнинг мазмунидан келиб чиқилса, биринчи, сайловнинг харажатлари давлат ҳисобига, унинг бюджетидан қопланади, иккинчи, номзодларни бошқача тарзда қўллаб-қувватлаш мумкин эмас, учинчи, сайлов ўтказиш учун ихтиёрий маблағ ўтказиш мумкин, лекин бу бирор партия ёки номзод учун эмас, умуман сайлов учун бўлади, ундан МСК тенг фойдаланишни белгилайди¹¹.
Бу тартибни ўрнатилиши сайланадиган Президент ва депутатлар ҳеч қандай кучларга, ташкилотларга қарам бўлиб қолмаслигини таъминлайди.
Сиёсий партияларнинг вакиллик органларига сайловда иштирок этилишини молиялаштириш тартиби “Сиёсий партияларни молиялаштириш тўғрисида”ги Қонунинг 8-моддасида белгиланган. Юқоридагиларга қўшимча сифатида мазкур моддада, сиёсий партияларнинг Қонунчилик палатасига сайловда иштирок этишини молиялаштириш учун ажратиладиган давлат маблағларининг бир депутатликка номзод ҳисобига тўғри келадиган миқдори МСК томонидан белгиланади. Давлат маблағлари шу партиядан Қонунчилик палатаси депутатлигига кўрсатилгач номзодлар рўйхатга олинган номзодлар сонига мувофиқ ҳаммада сиёсий партиянинг ҳисоб-китоб варағига белгиланган тартибда ўтказилади.
Маълумот учун:

Лекин партияларнинг пул маблағларини ишлатилишининг назорати сифатида, бухгалтерлик, аудиторлик ва бошқа текширувлар анча кескинроқ тус олди.¹²


10. Депутат ва сенаторни чақириб олиш тартиби.
Сайловларни адолатли, қонун асосида ўтишини, фуқаролар сайлов ҳуқуқларини бузилишига йўл қўймаслик мақсадида сайлов жараёнида суд ва прокуратура органларини иштироки ҳам назарда тутилган уларнинг вазифа ва ваколатлари сайлов тўғрисидаги қонунларда белгиланган.
Халқ депутатлаи маҳаллий Кенгашлари депутатларини, Қонунчилик палатаси депутатларини ва Сенат аъзоларини ваколатини муддатидан аввал тугатиш йўлларидан бири уларни, муддатдан аввал чақириб олишдир.