Ix bob. Narxning mohiyati va shakllanish xususiyatlari

Asosiy tayanch tushunchalar
Narx — bozor iqtisodiyoti sharoitida tovar va xizm atlarn- 
ing ijtimoiy qiymati va ijtimoiy nafliligining puldagi 
ifodasidir.
Ulguiji narxlar — ishlab chiqaruvchilar tomonidan tovarlar 
katta partiyalarda bir yo‘la ko‘tarasiga sotilganda mavjud 
boMadi.
Chakana narxlar — tovarlar bevosita iste’molchilarga soti- 
ladigan narxlardir.
Dotasiyalashgan narx — davlat byudjeti hisobidan maxsus 
arzonlashtirilgan narxdir.
Demping narx — bozorda o ‘z mavqeini mustahkamlash va 
raqiblarini siqib chiqarish uchun foydalanilib, bozorga kirib 
olish narxi deb ham ataladi.
Nufuzli narx — aholining yuqori daromad oluvchi qatlami 
xarid qiladigan tovarlarni sotishda qoMlaniladi.
303
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Narx diapazoni — narxlar oralig'idagi farqning puldagi 
ifodasi.
Erkin narxlar — talab va taklif ta ’sirida shakllanadigan 
bozor narxlaridir.
Ommaviy talab bo‘yicha narxning o'zgarishi - taklifga nis­
batan xaridorlarning ommaviy talabi qanchalik katta bo'lsa. 
bozor narxi darajasi shunchalik yuqori boMishi va aksincha, ta­
labning kamayishi bilan bozor narxi pasayib borishi o'rtasidagi 
miqdoriy bogMiqlik.
Ommaviy taklif bo'yicha narxning o'zgarishi - talabga nis­
batan tovarlar taklifi qanchalik yuqori bo'lsa, bozor narxi da­
rajasi shunchalik past boMishi va aksincha, taklif kamayishi bi­
lan narx oshib borishi o'rtasidagi miqdoriy bogMiqlik.
Takrorlash uchun savollar va topshiriqlar
1. Narxning iqtisodiy mazmunini uning vazifalari orqali 
tushuntirib bering. Narx asosiy turlarining qisqacha tavsifini 
bering.
2. Narxning tashkil topishi borasida qanday nazariyalar 
mavjud? Ularning afzallik va kamchilik tom onlarini ko'rsatib 
bering.
3. Sof raqobat sharoitida narxning tashkil topish mex- 
anizmini tushuntirib bering.
4. Sof monopoliya sharoitida narx qanday shakllanadi?
5. Monopsoniya sharoitida narxning shakllanishi qanday 
o ‘ziga xos xususiyatlarga ega?
6
. Oligopoliya sharoitida firmalarning «inkor etish» va 
«ergashish» xatti-harakatlarining mazmuni nimadan iborat? 
«Narx bo'yicha etakchilik» tushunchasini izohlab bering.
7. «Narxlar qaychisi» nima va undan qanday sharoitlarda 
foydalaniladi?
8
. Narx siyosati nima? O'zbekistonda narx siyosati amalga 
oshirilishining qanday xususiyatlari mavjud?
304
www.ziyouz.com kutubxonasi