Iv б ў л и м. Жаҳон хўжалиги. 19-мавзу. Жаҳон хўжалиги ва унинг ривожланиш қонуниятлари

Учинчи босқич XIX-XX асрлар
Бу даврда жаҳон хўжалиги тизими шаклланди
Тўртинчи босқич ХХ асрнинг 60-йиллари	Кўплаб мустамлака мамлакатларнинг сиёсий қарамликдан озод бўлиши натижасида замонавий жаҳон иқтисодиётида ижобий ўзгаришларнинг янги тенденциялари пайдо бўлди

Глобаллашув жараёнининг асосий йўналишлари
Биринчи йўналиш – мулкчилик муносабатларининг глобаллашуви
Иккинчи йўналиш – кооперация ва меҳнат тақсимотининг нисбатан юқори даражасига ўтиш
Тўртинчи йўналиш – халқаро иқтисодий ташкилотларнинг тартибга солувчи роли ривожланади
Учинчи йўналиш – хўжаликни ташкил этишнинг бутунлай янги шаклларининг пайдо бўлиши ва ривожланиши
Халқаро иқтисодий ташкилот-лар
Халқаро валюта фонди (ХВФ)
Халқаро ривожланиш уюшмаси (ХРУ)
Халқаро таъмирлаш ва ривожлантириш банки (ХТРБ)
Тарифлар ва савдо бўйича бош келишув (ТСБК)
Европа иқтисодий ҳамкорлиги ташкилоти (ЕИХТ)
Иқтисодий хамкорлик ва ривожланиш ташкилоти (ИҲРТ)
НАТОнинг иқтисодий масалаларни уйғунлаштирувчи комитети (ИМУК)
Халқаро иқтисодий муносабатлар жаҳоннинг ҳамма мамлакатларининг хўжалик муносабатларидаги ўзаро таъсирлашиш характери ва усулларини тавсифлайди.

Халқаро иқтисодий
муносабатлар

• халқаро товар ва хизматлар савдоси
• халқаро кредит
• капиталнинг халқаро миграцияси
• меҳнат ресурсларининг халқаро миграцияси
• халқаро илмий-техник алоқалар
• эркин иқтисодий ҳудудлар
• валюта муносабатлари
• иқтисодий интеграция

Жаҳон мамлакатлари гуруҳи

• саноати ривожланган мамлакатлар – бозор иқтисодиёти, илғор ва самарали ишлаб чиқариш, аҳоли жон бошига юқори ЯММ/ЯИМ кўрсаткичи ва мувофиқ тарзда кишиларнинг юқори сифатли турмуш даражасига эга ИҲРТ мамлакатлари (Иқтисодий Ҳамкорлик ва Тараққиёт Ташкилоти)
• янги саноатлашган мамлакатлар – бозор иқтисодиёти шиддатли ўсиб бораётган, фан ва техника тараққиёти, саноат маҳсулотлари ишлаб чиқариш ва экспорти юқори суръатда ортиб бораётган, жамиятда эркинликлар ривожланаётган ва демократияга эга давлатлар. Бу – Корея, Сингапур, Тайвань ва бошқалар.
• нефтни экспорт қилувчи мамлакатлар – Саудия Арабистони, Қувейт ва қатор ОПЕКка аъзо мамлакатлар – ХХ асрнинг сўнгги чорагида хорижга нефтни кўп миқдорда етказиш орқали ўз даромадларини кескин кўтара олдилар.
• ўтиш иқтисодиётига эга мамлакатлар– самарасиз «буйруқбозлик иқтисодиёти»дан озод бўлган ва демократия, шахс эркинлиги, очиқ жамият, ҳуқуқий-бозор муносабатларига ўтган мамлакатлар.
• иқтисодий қолоқ мамлакатлар – жаҳоннинг ривожланмаган, қашшоқлик ва камбағалликдан азият чекаётган (тахминан 100 та) Африка, Осиё ва Лотин Америкаси давлатларининг бир қисми (Сомали, Эфиопия, Бангладеш, Бирма, Гайана, Гаити ва бошқалар).