Иқтисодий таҳлил ва статистика” кафедраси

10.2-расм. Корреляцион богланиш таснифи


9.5. Регрессион таҳлил
Корреляцион таҳлилнинг биринчи вазифаси, корреляцион боғланиш шаклларини, яъни регрессия функцияси кўринишларини (чизикли, даражали, логарифмик ва бошқалар) аниқлашдан иборат. Боғланиш шаклларини танлаш регрессион таҳлил ва танланаётган функция ҳақидаги маълум гипотезаларни ишлаб чиқиш ҳамда таҳлил қилишдан бошланади. Регрессияларни тенглаштириш корреляцион моделларнинг таркибий кисми бўлиб, уни тўғри танлай билиш, моделлаштиришнинг энг масъулиятли босқичи ҳисобланади.
Иқтисодий ходисалар ўртасидаги боғланишларнинг мураккаблиги кўпинча мавжуд ходисалар бутун комплексини таҳлили билан қамраб олиш мумкин бўлмаган ҳолатни келтириб чиқаради. Регрессияларни конкрет тенглаштириш ҳар доим маълум даражада абстрактлаш асосида кўрилади. Регрессия тенгламаларини кўриш ходисалар ўртасидаги боғланиш конкрет шаклини аниқлашда гипотетик эксперимент ҳисобланади.
Регрессия тенгламаси шаклини танлашда қуйидагиларга риоя қилиш лозим:

1. 
   Боғланишнинг умумий шакли, боғланишнинг табиати ва характерига нисбатан профессионал тушунча мос келиши керак.
   
2. 
   Имкони борича интерпретация ва амалий қўллашда осон бўлган тенгламаларнингэнг содда шаклларидан фойдаланиш лозим.
   

Одатда тўпламли корреляция бевоситатўпламли регрессион таҳлил билан бевоситаалоқада таҳлил қилинади. Тупламлирегрессия тенгламаси оддий масштаб, яъни регрессия тенгламаларига кирувчи ўзгарувчибир маромдаги нормал ва нормаллашганмасштабда ёки қиёслаш бирлигидаифодаланган ўзгарувчилар шаклида тўзилиши мумкин.
Кўп омилли регрессия тенгламасини тузиш учун қуйидаги функциялар танланди:
– чизиқли модел; (2.1)
– логарифмик модел; (2.2)
– кўрсаткичли модел; (2.3)
Бунда: β₀ – озод ҳад;
y –ялпи ҳудудий маҳсулотда хизматларнинг улуши;
x_i–ялпи ҳудудий маҳсулотда хизматларнинг улушига таъсир этувчи асосий омиллар;