Иқтисодий таҳлил

52-вариант

1. 
   Иқтисодий таҳлилнинг предмети, вазифалари ва тамойиллари.
   

Iqtisodiy tahlil fani bilan aloqador fanlar:
Buxgalteriya hisobi va audit
Statistika
Mikro va makroiqtisod
Iqtisodiy matematika
Rejalashtirish
Soliq
Bank ishi
Sug’urta
Menejment va marketing
Moliya
Iqtisodiy tahlil buxgalteriya hisobi bilan bog'liq, chunki ikkinchi korxonaning iqtisodiy faoliyati to'g'risidagi iqtisodiy ma'lumotlarning asosiy "нetkazib beruvchisi" hisoblanadi. Buxgalteriya hisobi ma'lumotlaridan foydalanish tahliliy xulosalarning hujjatlashtirilgan asosliligini beradi. Biroq, tahlil xulosalarining chuqurligi va to'g'riligi buxgalteriya hisobining to'liqligi, ishonchliligi va samaradorligiga bog'liq.
Iqtisodiy tahlil statistika bilan chambarchas bog'liq. Bu bog‘liqlik, birinchidan, buxgalteriya hisobi zarur axborot bazasi bo‘lgani kabi, statistik hisob va hisobot tahlil uchun xizmat qilishida, ikkinchidan, tahlilda axborotni qayta ishlashning statistik usullaridan keng foydalanilishida ifodalanadi.
Iqtisodiy tahlil moliyalashtirish va kreditlash bilan chambarchas bog'liq. Tegishli tarmoqni moliyalashtirish va kreditlashning amaldagi tartibini, moliya-kredit organlari va muassasalari bilan munosabatlarini bilmasdan turib, xo‘jalik faoliyatini malakali tahlil qilib bo‘lmaydi. Iqtisodiy tahlil marketing bilan ham bog'liq, chunki marketing dasturlarini ishlab chiqish va ularning bajarilishini nazorat qilish quyidagilarsiz mumkin emas:

• 
  tashqi va ichki muhitning korxona iqtisodiyotiga ta'sirini tahlil qilish;
  
• 
  bozor holatini tahlil qilish (jahon miqyosida, mahsulot guruhlari va alohida mahsulotlar bo'yicha);
  
• 
  xaridorlar va iste'molchilarni tahlil qilish (mavjud va potentsial);
  
• 
  raqobatbardoshlikni tahlil qilish, atrof-muhit (bir xil sohada faoliyat yurituvchi tijorat imkoniyatlarini o'rganish);
  
• 
  bozor narxlarini tahlil qilish va o'ziga xos narx taktikasini shakllantirish;
  
• 
  yakuniy moliyaviy natijalarni tahlil qilish (investitsiya qilingan kapitaldan o'rtacha yoki iloji bo'lsa, yuqoriroq daromad olish imkoniyatlari).
  

Iqtisodiy tahlil iqtisodiy nazariya bilan chambarchas bog'liq bo'lib, u iqtisodiy qonunlarni, ularning harakat mexanizmini o'rganib, barcha iqtisodiy fanlar uchun nazariy asos yaratadi. Ayrim korxonalar, firmalar va birlashmalarning ishlab chiqarish va tijorat faoliyatini o‘rganishda iqtisodiy tahlil iqtisodiy kategoriyalarga asoslanadi va uni iqtisodiy rivojlanish tendensiyalari va qonuniyatlarida namoyon bo‘ladigan asosiy iqtisodiy qonunlar talablariga muvofiqligi nuqtai nazaridan baholaydi.

2. 
   Аудиторлик стандартларининг аҳамияти ва мақсади
   

Auditorlik standartlari auditning sifati va ishonchliligiga qo'yiladigan m e’yoriy talablam i belgilaydigan va ularga rioya qilganda auditorlik tekshiruvi natijalarini m a’lum darajada kafolatli b o ‘lishini ta’minlaydigan um umiy asosiy talablam i ifodalaydi. Iqtisodiy sharoitlar o ‘zgarib borishi bilan, m oliyaviy hisobotdan foydalanuvchilar ehtiyojlarini yanada to ’liqroq qondirish m aqsadida, auditorlik standartlar muntazam ravishda qaytadan k o ‘rib chiqilishi lozim.A uditorlik standartlari asosida auditorlam i tayyorlash uchun o ‘quv dasturlari ham da auditorlik faoliyati bilan shug'ullanish huquqini berish uchun o ‘tkaziladigan imtihonlarga q o ‘yiladigan umumiy talablar shakllantiriladi.Sud jarayonida auditorlik standartlari o ‘tkazilgan audit sifatini isbotlash va auditorlar javobgarligi darajasini belgilash uchun asos bo‘lib xizmat qiladi.Standartlar audit o ‘tkazish uchun um umiy yondashish, auditorlik tekshiruvi m iqyosi, auditorlar hisobotlarining turlari, uslubiyat masalalari hamda audit qanday sharoitlarda o ’tkazilayotganligidan qat’i nazar, ushbu kasb vakillari qanday asosiy tam oyillarga rioya qilish lozimligini belgilaydi. 0 ‘z amaliyotida standartdan chetga chiqishga y o ‘l qo'ygan auditor, buning sabablarini tushuntirib berishga tayyor bo‘lishi lozim.Standartlam ing ahamiyati quyidagilardan iborat, y a ’ni ular:- auditorlik tekshiruvining yuqori sifatli boMishini ta ’minlaydi;- auditorlik am aliyotiga yangi ilmiy yutuqlam i joriy etishga yordam beradi;- auditorlik tekshiruvi jarayonini foydalanuvchilar tomonidan tushunishga yordam beradi;- kasbning ijtimoiy m aqomini shakllantiradi;- davlat tomonidan nazoratni bartaraf etadi;- auditorga m ijozlar bilan m uzokaralar olib borishga yordam beradi;- auditorlik jarayonining alohida boMimlari bog‘lanishini ta’minlaydi.0 ‘zbekistonda xalqaro tajribaga asoslanib, auditorlik faoliyatiningo ‘ziga xos xususiyatlarini hisobga olgan holda ushbu faoliyatga oid standartlar ishlab chiqilishini taqozo etadi.
Auditorlik faoliyatini me’yoriy tartibga solish tizimining ikkinchi pog’onasi – auditorlik faoliyatining milliy standartlarini (AFMS) va boshqa me’yoriy hujjatlarni o’z ichiga oladi. Auditorlik faoliyati milliy standartlari (AFMS) – bu barcha auditorlik tashkilotlari o’zlarining professional faoliyatlari jarayonida rioya qilishlari lozim bo’lgan yagona asosiy tamoillardir. Standartlar O’zbekiston Respublikasi Moliyaviy Vazirligida Buxgalteriya hisobi, hisoboti va audit uslubiyoti boshqarmasi tomonidan ishlab chiqilib tasdiqlanadi va Adliya Vazirligida ro’yxatga olinadi. O’zbekiston Respublikasi Auditorlik faoliyati Milliy Standartlari (AFMS) Auditning Хalqaro Standartlari – AХS (International Standards of Auditing - ISAs) negizida ishlab chiqiladi va asosan auditorlik tekshiruvlarini o’tkazish qoidalarini belgilaydi. Bu qoidalar moliya-xo’jalik faoliyatining barcha sub’ektlarida bir xil qo’llaniladi.
Auditorlik standartlarining ahamiyati quyidagilardan iborat:

• 
  ularga rioya qilinganda auditorlik tekshiruvlarining yuqori sifatli bo’lishi ta’minlanadi;
  

• 
  auditorlik amaliyotiga yangi ilmiy yutuqlarni joriy qilishga yordam beradi;
  

muayyan vaziyatlarda auditorlar qanday ish tutishlarini belgilab beradi

Таянч иборалари: стандартнинг аҳамияти, мақсадлари, миллий аудиторлик стандартлари қачон қабул қилинган.