Иқтисодий таҳлил

49-вариант
1.Иқтисодий таҳлил ва аудитнинг ўзаро боғлиқлиги.
Iqtisodiy tahlilning maqsadi faoliyat yutitayotgan xo'jalik subyektlarining ishlab chiqarish va moliyaviy faoliyatini ulami boshqaruvchilarga yaqqol ko‘rsatib berish, kamchiliklarini ochib tashlashdan, korxonaning asosiy iqtisodiy ko‘rsatkichlariga baho berish va ularga ta’sir etuvchi omillami aniqlash hamda ishlab chiqarish samaradorligini oshirish bo‘yicha ichki xo'jalik zaxiralarini aniqlash va ulami ishlab chiqarish aylanmasiga jalb etish bo‘yicha chora-tadbirlar ishlab chiqishdan iborat. Bular esa, o‘z navbatida, mazkur fanni o'rganishni o‘ta dolzarbligidan dalolat beradi.
Iqtisodiy tahlil fani buxgalteriya hisobi fani bilan ham uzviy bogMiq. Bu fanlar mazmun va mohiyati jihatidan aniq amaliy fanlar gumhiga kiradi. Iqtisodiy tahlil buxgalteriya hisobining mantiqiy davomi hisoblanadi. Buxgalteriya hisobining asosiy vazifasi moliyaviy hisobotni tuzish, axborotlami umumlashtirish bilan tugaydi. Shu moliyaviy hisobotlar asosida sodir boMgan iqtisodiy jarayonlami o'rganish bilan iqtisodiy tahlil fani shug'ullanadi. Iqtisodiy tahlilda korxonalaming xo‘jalik faoliyatining haqiqiy natijasi biznes rejadagi, me'yorlardagi, o'tgan davrlardagi ko'rsatkichlar bilan taqqoslanib, farqlari aniqlanadi. Shundan so‘ng natija ko‘rsatkichining o‘zgarishiga ta’sir etuvchi omillarning hisob-kitobi bajariladi. So‘ngra tegishli xulosa chiqarilib, ichki xo'jalik imkoniyatlari aniqlanadi.
Xo‘jalik yurituvchi subyektning moliyaviy hisoboti yuzasidan xulosa chiqarishda auditorlar o‘zlarining shaxsiy, haqqoniy va mutaxassisligi bo'yicha yuqori darajadagi bilimlariga tayanishlari lozim, auditorlar tomonidan xo‘jalik subyektining moliyaviy hisobotlari to‘g‘risida berilgan beg‘araz xulosadan mulk egalari, investorlar, kreditorlar, banklar aksiyalami sotib olishda va sotishda, kreditlar va qarzlar berish to‘g‘risida qarorlar qabul qilishda foydalanadilar. Zero, hozirgi jahon moliyaviy- iqtisodiy inqirozi kuchayib borayotgan vaqtda korxonalaming moliyaviy- xo‘jalik faoliyati to‘g‘risida qaror qabul qilishida auditning ahamiyati juda kattadir. Mamlakatimizda amalga oshirilayotgan “Inqirozga qarshi choralar dasturi”ning muhim vazifalaridan biri - qat’iy tejamkorlik tizimini joriy etish, ishlab chiqarish xarajatlari va mahsulot tannarxini kamaytirishni rag‘batlantirish hisobidan korxonalaming raqobatdoshligini oshirish”’ni hal etishda xo'jalik yurituvchi subyektlaming moliyaviy hisobotini tahlil qilish va auditdan o'tkazish muhim ahamiyat kasb etadi.

3. 
   Аудит ўтказишнинг боскичлари.
   

Аудит ўтказишни ташкил қилиш қуйдагича:
1) Аудит бўйича гуруҳ раҳбарини тайинлаш. Аудит дастурини бошқаришга жавобгарлар аниқ аудит бўйича гуруҳ раҳбарини тайинлашлари керак.
Биргаликдаги аудит ўтказилган ҳолда аудит бошлангунга қадар текширувчи ташкилотлар ўртасида ҳар бир ташкилотнинг жавобгарлигига оид, шу жумладан, аудит учун белгиланган гуруҳ раҳбарининг ваколатларига оид битимга эришиш муҳимдир.
2) Аудитнинг мақсадларини, қўлланилиш соҳасини ва мезонларини аниқлаш. Ҳар бир аудит ҳужжатлаштирилган мақсадларга, қўлланилиш соҳасига ва аудит дастурининг мақсадлари доирасидаги мезонларга асосланиши керак.
Аудитнинг мақсади аудитда нима қилиниши кераклигини белгилайди ва қуйидагиларни ўз ичига олиши мумкин:
- текшириладиган ташкилот ёки унинг бўлимларининг менежмент тизимининг аудит мезонларига мувофиқлик даражасини аниқлашни;
- менежмент тизимининг қонунчилик талабларига, меъёрий талабларга ва битим талабларига мувофиқлигини таъминлаш имкониятларини баҳолашни;
- менежмент тизимининг аниқ мақсадларга эришиш учун самарадорлигини баҳолашни;
- менежмент тизимини потенциал яхшилаш соҳаларини аниқлашни.
Аудит соҳаси аудитнинг чуқурлиги ва чегараларини, аудит қилинадиган ташкилотнинг жойлашган жойини, таркибий бўлимларини, фаолият ва жараёнларини ҳамда аудит муддатларини ёритади.
Аудит мезонлари у бўйича мувофиқлиги аниқланадиган таққослаш учун база сифатида ишлатилади ва қўлланиладиган сиёсатни, жараёнларни, стандартларни, қонунлар ва меъёриларни, регламентларни, менежмент тизимига бўлган талабларни, битим талабларини ёки саноат секторлари ёки ишбилармонлик фаолиятининг қоидалар мажмуини ўз ичига олиши мумкин.
Аудит мақсадлари аудит буюртмачиси ва аудит бўйича гуруҳ раҳбари томонидан аудит дастури тадбирларига мувофиқ аниқланиши керак. Аудит мақсадлардаги, соҳасидаги ёки мезонларидаги ҳарқандай ўзгаришлар ўша томонлар томонидан мувофиқлаштирилиши керак.
Агар комплекс аудит ўтказилаётган бўлса, аудитнинг мақсадлари, соҳаси ва мезонлари комплекс аудит мазмунига жавоб беришини аудит бўйича гуруҳ раҳбарининг таъминлаши жуда муҳимдир.
Auditni rejalashtirish paytida auditorlik tashkiloti quyidagi asosiy bosqichlami ajratishi kerak:- dastlabki rejalashtirish;- auditning umumiy rejasini tayyorlash va tuzish;- audit dasturini tayyorlash va tuzish-auditni dastlabki rejalashtirish mazmuni. Auditni samarali rejalashtirish uchun auditorlik tashkiloti xo'jalik yurituvchi subyekt rahbariyati bilan auditni o‘tkazish bilan bogMiq asosiy tashkiliy masalalami kelishib olishi zarur.
Таянч иборалари: аудит ҳажмини аниқлаш, аудитни режалаштириш, бухгалтерия ҳисоби ва ички назорат тизимига баҳо бериш, аудиторлик далили.