Иқтисодий таҳлил

32-вариант
1.Иктисодий таҳлилнинг турлари.
Iqtisodiy tahlilning turi - ma’lum belgilari, xossalari, vazifalari, o‘tkazish muddati, qabul qilinayotgan qarorlaming xarakteri, obyekti, subyekti va boshqa sbu kabi sifatlari bilan umumiy bo‘lgan gumhlar yoki bir butunlikni tashkil etgan yaxlit xillar asosida shakllantiriladi. Iqtisodiy tahlil turlari belgilariga ko‘ra bir necha turlarga bo‘linsada, ular bir-biriga yaqin va o‘xshash bo‘lgan usullardan foydalangan holda voqeliloii o‘rganadi hamda baho beradi
Xo‘jalik hayotida muayyan vaqt mobaynida shunday voqeliklar yuz beradiki, unda sodir bo‘layotgan jarayonni uzluksiz, vaqtida iqtisodiy tahlil qilib, natijalami hisob-kitob qilish orqali xulosa va takliflar tayyorlash talab etiladi. Shu jihatdan zamon nuqtayi nazaridan (belgisiga ko‘ra) iqtisodiy tahlilni 3 ta, xususan, tezkor, joriy va istiqbolli tahlil turlariga ajratiladi. Tezkor tahlil - joriy davr tugamasdan o‘tkaziladigan tahlil turi bo‘lib, u belgilangan muddat davomida qanday natijaga erishish
mumkinligini aniqlash maqsadida har kuni, dekadada, oyda o‘tkazib boriladi. Ularga paxta yig‘im-terimi mavsumida har kunlik, dekadalik, oylik natijalar tahliliui kiritish mumkin. Joriy tahlilda hisobot davri tugashi bilan moliyaviy va boshqaruv hisobi, statistik hisob hisobotlari asosida o‘tkaziladigan choraklik,
yarim yillik, 9 oylik, yillik tahlil tushuniladi. Bunga buxgalteriya balansi ma’lumotlari asosida xo‘jalik yurituvchi subyektning moliyaviy holatiga baho berishni yoki «Moliyaviy natijalar to‘g‘risidagi hisobot» ga binoan moliyaviy natijasini o rganish kabilami kiritish mumkin. Istiqbolli tahlil — xo‘jalik yurituvchi subyektning kelgusi faoliyatini oldindan o‘rganish maqsadida amalga oshirilib, unga uning kelgusi yil uchun tuzgan biznes-rejasini keltirish mumkin. Bugungi kunda yoshlarga keng imkoniyatlar ochilib, banklar tomonidan ularning samarali biznes rejalarini amalga oshirishlari uchun imtiyozli kreditlar ajratilmoqda. Makon nuqtayi nazaridan iqtisodiy tahlil ichki va tashqi turlarga bo‘linadi. Ichki iqtisodiy tahlilda jarayon xo‘jalik yurituvchi subyekt xodimlari tomonidan olib borilib, faoliyatni yanada yaxshilash, boy berilgan imkoniyatlardan samarali foydalanish yuzasidan qarorlar qabul qilinadi.
Tashqi iqtisodiy tahlilda xo‘jalik hayotiga tashqi subyektlar tomonidan baho berilib, u soliq idoralari, moliya tashkilotlari va boshqalar tomonidan olib boriladi.
2. Аудитнинг пайдо бўлиши.
Audit shu kunga qadar uzoq tarixga ega. Birinchi mustaqil auditorlar Y evropaning aksiyadorlik kom paniyalarida X IX asrdayoq paydo bo'lgan. A udit so ‘zi turli tarjim alarda “eshitadi” yoki “eshitm oqda” degan m a’noni anglatadi.
Auditorlik faoliyatining rivojlanishiga 1929-1933-yillarda jahon iqtisodiy tanazzuli katta turtki bo‘ldi. Bu davrda aksiyadorlik jamiyatlari va boshqa korxonalaming ko‘pchiligi inqirozga yuz tutdilar. Natijada hisobotlarni, xususan, balans, foyda va zararlar to ‘g ‘risidagi hisobot m a’lumotlarini tasdiqlash tartibini qat’iy belgilash ulaming to‘g ‘riligi va haqqoniyligini mustaqil auditorlar tomonidan tekshirish ehtiyoji yuzaga kelgan
1844-yilda Angliyada aksiyadorlik kompaniyalarining buxgalteriya schyotlarini, aksiyadorlarga beriladigan hisobotlarni yiliga kamida bir marta mustaqil buxgalterlar tekshiruvidan majburiy o ‘tkazilishini talab qiladigan qonunlar chiqarilgan.Dastlab auditorlik vazifalari aniq belgilanmagan boMib, barcha investorlar, aksiyadorlar, kreditorlar auditorlam i o ‘zlarining himoyachisi sifatida qabul qilganlar.Auditorlar haqida ularni aksiyadorlar oldidagi m as’ul shaxs deb qarash 1929-yilda “Kom paniyalar to ‘g ‘risidagi qonun” chiqarilishi bilan o'zgardi. Ushbu qonunga muvofiq barcha kom paniyalar m oliyaviy hisobotlarida foyda va zararlam i majburiy ravishda k o ‘rsatishlari belgilab qo‘yildi.