Иšтисодий таілил фанининг моіияти, бозор иšтисодиёти шароитида аіамияти ва вазифалари

1 
. 

Х
2
)) 
2 
Натижа ўзгаришига иккинчи омилнинг таъсири: 
1 

 Ух
2
 = Х
1
о
 
.

Х
2 
+ (----- (

Х
1 
. 

Х
2
)) 
2 
 
Юқоридаги формулаларга асосан, натижа кўрсаткичларига 
омиллар таъсирини ҳисоблашни аниқ мисолларда кўриб чиқамиз.
Масалан, маҳсулот ҳажмига ишлаб чиқариш фондлари ва улар 
самарадорлигининг таъсирини ҳисоблаш талаб қилинсин. (3.11-
Жадвал).
Жадвалда 
келтирилган маълумотлар асосида натижанинг 
ўзгаришига омиллар таъсирини интеграл усулида аниқлаш мумкин.

---

65 
1. Ялпи маҳсулотнинг асосий фондлар ўртача йиллик қиймати 
таъсири эвазига ўзгариши 668,5 минг сўмни ташкил қилди.
3.11 - Жадвал. 
Ялпи маҳсулотга асосий фондлар ва улар
 самарадорлигининг таъсирини интеграл усулида аниқлаш 
Кўрсаткичлар 
Шартли 
белгилари 
Режада 
 
Ҳақиқат- 
да 
 Фарқи 
(+,-) 
Ялпи маҳсулот, минг сўм 
М
43420 
45850 
+ 2430 
Асосий фондларининг ўртача 
йиллик қиймати, минг сўм 
АФ 
47115 
47825 
+ 710 
Фондлар самарадорлигии (бир 
сўм фондга тўғри келадиган 
товар маҳсулоти), тийин 
ФС 
92,16 
95,87 
+ 3,71 
710 . 3,71 

Мф = 710 . 92,16 + ------------------ = + 668,5 минг с
œ
м. 
2 
2. 
Ялпи маҳсулотнинг фондлар самарадорлиги таъсири эвазига 
ўзгариши 1761,5 минг сўмни ташкил қилди : 
710 . 3,71

Мфс = 3,71 . 47115 + -——--------= + 1761,5 минг сўм.
2 
Икки омилнинг таъсири биргаликда ялпи маҳсулотнинг умумий 
фарқини беради 668,5 + 1761,5 = + 2430 минг сўм. 
Натижа ўзгариши учта омилга боғлиқ бўлган шароитда
интеграл усулидан ҳам фойдаланиш мумкин. Масалан , “У” натижа 
Х
1
, Х
2 
, Х
3 
омиллар ўзгаришига боғлиқ бўлса тенглама қуйидагича 
бўлади :