«ИҚтисодий билимлар тарихи» фани бўйича

Иқтисодиётда маъмурий-буйруқбозлик тизимининг 
ғ
алабаси. Бозор иқтисодиётига му
қ
обил тизим ва унинг 
ин
қ
ирози. 
Шу йилларда мамлакатда маъмурий буйруқбозлик тизими 
юзага келди, бозор иқтисодиётига муқобил (альтернатив) 
иқтисодиётга ўтилди. Социалистик мусобака байроги остида эркин 
рақобат тугатилди, халқ оммасининг ташаббуси, мехнатга бўлган 
иштиёк (мотивация) бугилди, боқимандалик кайфияти ошиб 
борди. Бу холат айниқса II жахон уруши йилларида авж олди.
Урушдан кейинги йилларда режалаштириш тизими давом 
этди, бу даврда инвестицияга 25% ялпи миллий махсулот 
сарфланди. Халқ хўжалиги, пахтачиликни тиклаш ишлари авж 
олди. Бу ишда экстенсив йўл асосий 
ў
ринни эгаллади, янги ерлар 

---

110 
очиш, сугориш тармоқлари 
кўриш
га катта эътибор берилди. Орол 
денгизи худди шу даврдан бошлаб саёзлаша бошлади.
60-йиллардан иқтисодиётнинг 
ў
сиш суръатлари камайди. 
Иқтисодиётнинг ўсиш суръатлари пасайиши сабаблари аввало 
режали иқтисодиётнинг имкониятлари чекланганлиги билан 
изохланади. Демак, бу усул маълум давргача самара берган бўлса, 
энди унинг акс таъсири намоён бўла бошлади, янги шароитга 
мослашув рўй бермади. «Инкирозга учради» дейилган бозор 
иқтисодиёти эса ўзгарган шароитга мослашди, яъни бозор 
иқтисодиётининг янги шароитга адаптацияси юз берди ва унинг 
янги резервлари борлиги аникланади. 
Ундан ташкари иқтисодиёт суръатларининг пасайишига олиб 
келган сабаблар куйидагилар бўлди. 1. Ишчи кучлари сонининг 
ўсиш суръатлари йилига 0,5% пасайди. 2. Ахолининг қишлоқ 
жойлардан саноатга 
ў
тиши якунланди, бу жарён ишлаб чиқариш 
унумдорлигининг ошишига сабабдир, чунки саноатда қишлоқ 
хўжалигига нисбатан унумдорлик баланд. 3. Қишлоқ хўжалиги 
унумдорлиги усмай куйди, четдан озиқ -овқатни импорт қилишга 
эхтиёж сезилди. 
Нокапиталистик, социалистик ривожланиш йўли тарихан 
ўзини оқламади. Жахоннинг учдан бир қисмини эгаллаган 
системани қуллади, бозор иқтисодиёти йўлидан ривожланиш 
тарихий зарурат бўлиб қолди.