«ИҚтисодий билимлар тарихи» фани бўйича

2. Янги иқтисодий сиёсат, унинг мазмуни ва аҳамияти. 
Бухоро 
ва 
Хоразм 
республикаларининг 
(1920-1924) 
иқтисодий ривожланиш тажрибаси. 
Харбий коммунизм» сиёсати барбод бўлгач, янги иқтисодий 
сиёсатга (1921 йил) ўтилди,бу аслида капиталистик 
муносабатларга кенг имконият бериш концепциясидан иборат 
бўлиб, иқтисодиётга янгича қараш, жиддий ва узоқка 
мўлжалланган концепция эди. Унинг асл мохияти шуки, 
иқтисодиётда эркин тадбиркорлик ва танлаш имкони берилди, 
миллийлаштирилган корхоналар (айниқса енгил ва озиқ
-овқат, 
хизмат тармоқлари) денационализация (давлат тасарруфидан 
чиқариш –приватизация) қилинди, яъни хусусий қулларга 
берилди, хусусий савдога йўл очилди, энг мухими мехнаткашлар 
мотивациясини (рагбатлантирилишини) бугувчи озиқ-овқат 
разверткаси урнига ягона озиқ-овқат солиги жорий этилди.
Давлат энг мухим тармоқларнигина ўз қулида саклаб қолди, 
хўжаликнинг асосий қисми ишлаб чиқарувчилар қулига утди. 
Қишлоқда тадбиркор дехқонлар-қулоқлар фаолияти кучайди, 

---

107 
уларда товарлик анча катта эди. Экин майдонлари кенгайди, 
айниқса пахта экиш кучайди. Саноат ишлаб чиқариши йўлга 
куйилди, майда ишлаб чиқариш, кустар хунармандчилик ҳам авж 
олди. 
Хоразм ва Бухоро халқ республикалари (1920-24 йиллар)нинг 
ташқил топиши ва иқтисодий ривожланишида бир қанча ўзига хос 
хусусиятлар мавжуд. Бу худудларнинг аввало иқтисодий 
ривожланиш даражаси нисбатан пастрок эди. Бўлиб утган 
инқилоб туфайли халқ республикалари урнатилди, утказилган 
ислохотлар асосан халқ демоқратик ўзгаришларни амалга 
оширди. Олиб борилган сиёсий, ижтимоий ва иқтисодий сиёсат 
охир оқибатда совет бошқарув тизимининг жорий қилинишига 
олиб келган бўлса ҳам, бу ўзгаришлар аста-секинлик билан, 
объектив шароитларни хисобга олган холда, шошилмай олиб 
борилди. Инқилобий усуллар урнига ислохотлар утқазиш усули 
устун эди. 
Россияда Ш
ў
ролар хоқимияти урнатилиши билан янги 
социалистик жамиятни кўриш режалари белгиланди, унинг 
иқтисодий пойдеворини яратиш ишлари бошланиб кетди. 
Бунинг учун ўз даврида учта асосий вазифани бажариш зарур 
деб 
топилди: 
1.Саноатни 
индустриализациялаш.2.Қишлоқ 
хўжалигини қоллективизациялаш.3. Маданий инқилоб. Бунинг 
учун мавжуд иқтисодий укладларни тугатиш ва янги социалистик 
хўжалик укладини яратиш керак эди. Эркин бозор иқтисодиёти 
урнига буйруқбозлик иқтисодиётининг яратилиши зарур бўлди, 
бунда умумхалқ мулки етакчи ўринни эгаллайди, барча ишлар 
марказдан бошқариладиган катъий режалар асосида олиб 
борилади. Бозорга зид равишда хусусий мулк (савдо), рақобат 
тугатилди, катъий бахо ва императив режалар жорий этилди, якка 
партиявийлик урнатилди.