Иқтисод ва молия / экономика и финансы 2014, 12 элвин тоффлер. Учинчи тўЛҚин 5–6-боблар

ИҚТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ
2014, 12
Ҳокимият пирамидалари
Бу технократларнинг ўзлари эли-
та ва субэлиталар иерархиясини таш-
кил этдилар. Ҳар бир саноат соҳаси 
ва ҳокимият бўғини яқин орада 
ўзларининг қудратли «УЛАР»га айла-
ниб бораётган хизматчилар штатига 
эга бўлдилар. Спорт..., дин..., таълим... 
Бу соҳаларнинг ҳар бири ўз ҳокимият 
пирамидасига эга бўлди. Фан, му-
дофаа, маданият муассасалари пай-
до бўлди. Иккинчи тўлқин цивилиза-
циясида ҳокимият ўнлаб, юзлаб, мин-
глаб шу каби ихтисослашган элита-
лар орасида тақсимланди. Ўз навбати-
да, бу ихтисослашган элиталар улар-
даги аъзолик ихтисослашишга боғлиқ 
бўлмаган маълум йиғма элиталар-
га бирлаштирилди. Масалан, Совет 
Иттифоқида ва Шарқий Европа дав-
латларида коммунистик партия аъзо-
лари авиациядан то мусиқа ва пўлат 
саноатига қадар турли хил соҳаларда 
иштирокчи эдилар. Улар субэлиталар 
орасида асосий узатма бўғини вази-
фасини ўтадилар ва бу уларга бутун 
ахборотга қўллари етиши ва субэлита-
лар устидан ҳукмронлик қилиш имко-
ниятини яратиб берди. 
Капиталистик давлатларда, фуқаро 
қўмиталари ва бошқарув таркибла-
рига аъзо бўла туриб, етук бизнес-
мен ва юристлар ўхшаш функциялар-
ни камроқ расмийлашган шаклда ба-
жардилар. Бинобарин, кўрганимиздек, 
Иккинчи тўлқин давлатларининг бар-
часида интегратор, бюрократ ва му-
тасадди шахсларнинг махсус жамоа 
гуруҳлари бўлган ва улар ўзлари маъ-
лум йиғма тузилмаларга бирлашти-
рилганлар. 
Суперэлиталар
Натижада баландроқ миқёсда ин-
теграцияни 
капитал 
ётиримлар-
ни йўналтириш билан шуғулланган 
«суперэлиталар» амалга оширган-
лар. Молия соҳасида ҳам, саноатда 
ҳам, Пентагонда ҳам, совет Госплани-
да ҳам ётиримларни индустриал жа-
миятга йўналтирган одамлар, инте-
граторларнинг ўзлари ичида ҳаракат 
қилишга мажбур бўлган ҳаддиларини 
белгилаганлар. Капитал ётиримларни 
жойлаштириш тўғрисида кенг кўламли 
қарор қаерда қабул қилинишидан, 
Миннеаполисдами, 
Москвадами, 
қатъи назар, бу қарор келгуси тан-
лаш имкониятини чеклаган. Манба-
лар етишмовчилигидан пўлат эритув 
печлари ўчиб қолиши, ер майдонлари 
ва конвейерлар то уларнинг қиймати 
қопланмагунича бекор туриб қолиши 
мумкин эди, Шунинг учун асосий ка-
питалга, бўлажак менежерлар ёки 
интеграторларнинг фаолиятини че-
клайдиган параметрлар белгиланган. 
Барча индустриал жамиятларда ёти-
римлар бўйича қарор қабул қилган 
ва ричагларини бошқарган номсиз 
гуруҳлар суперэлиталарни ташкил 
этди. 
Натижада ҳар бир Иккинчи тўлқин 
жамиятида элиталарнинг параллел 
равишда тузилиши амалга ошди. Ҳар 
бир инқироз ёки сиёсий тўнтарувдан 
кейин ҳокимиятнинг турли маҳаллий 
вариантларда махфий иерархияси ву-
жудга келди. Номлар, шиорлар, пар-
тия белгилари алмашиши, инқилоблар 
бостириб кириб, чекиниши мум-
кин эди. Катта ёзув столлари тепаси-
да янги шахслар пайдо бўлди. Лекин 
70
ИҚТИСОДИЙ НАЗАРИЯ ВА МАКРОИҚТИСОДИЁТ / 
ЭКОНОМИЧЕСКАЯ ТЕОРИЯ И МАКРОЭКОНОМИКА

---