Istiqlol avlodi

9. MAVZU: BIRINCHI PSIXOLOGIK YORDAM – BU NIMA?
Maqsad: 
Pedagoglar va ota-onalarga birinchi psixologik yordam bo‘yicha 
tushuncha va bilimlarni berish 
Vazifalar: 

Ruhiy jarohatning odatiy (va normal) namoyon bo‘lishi to‘g‘risida 
tushunchalarga ega bo‘lish 

Jarohatlovchi voqealarning ta’siri oqibatilari to‘g‘risida 
tushunchalarga ega bo‘lish 
Umumiy 
vaqt: 
2 soat 

---

76 
Usullar: 
Slaydli taqdimot, aqliy hujum, munozara, kichik guruhlarda ishlash, 
mashq va o‘yinlar. 
Zarur 
materiallar: 
Flipchart, rangli markerlar, daraxt tasviri chizilgan vatman, meva 
yoki gul shaklidagi stikerlar, qaychi, rangli qog‘oz, ruchka o‘yin 
to‘pi yoki yumshoq o‘yinchoq.
 
Asosiy qismi: 
Videorolik 
«Sfera» loyihasi (2011) va IASC (2007) bergan ta’rifga ko‘ra 
birinchi psixologik 
yordam (BPYO)
– bu qiyinchiliklarni his qilayotgan va yordamga muhtoj bo‘lgan 
yaqin insonlarga nisbatan umuminsoniy ko‘mak va amaliy yordam berish bo‘yicha 
choralar majmuidir. BPYO quyidagilarni o‘z ichiga oladi:
-ixtiyoriy ravishda amaliy yordam berish va g‘amxo‘rlik ko‘rsatish; ehtiyojlari va 
muammolarini baholash; 
-asosiy ehtiyojlari qondirilishida yordam berish (masalan, oziq-ovqat, suv, 
ma’lumot);
-insonlarni tinglay bilish, biroq ularni gapirishga majburlamagan holda; 
-tinchlantira bilish va insonga o‘zini xotirjam his qilishiga yordam berish;
-ma’lumotlarga ega bo‘lishida, ijtimoiy ko‘mak beruvchi tegishli xizmatlar va 
tuzilmalar bilan aloqa o‘rnatishga yordam berish;
-kelgusidagi ziyonidan himoyalash.

---

77 
BPYO - bu faqatgina mutaxassislar ko‘rsatishi mumkin bo‘lgan yordam emas. Bu 
professional konsultatsiya emas. Bu distress holatini yuzaga keltirgan hodisalarni 
atroflicha muhokama qilishni nazarda tutuvchi «psixologik debrifing»
Psixologik debrifingni emotsional yengil tortishga yordam berish sifatida 
tavsiflaydilar. Buning uchun insondan yaqinda sodir bo‘lgan stressli hodisa davomida 
his qilgan o‘z tuyg‘ulari, fikr va emotsional munosabatlarini qisqa, lekin izchillikda 
sanab o‘tishi so‘raladi. Bunday aralashuvni o‘tkizmagan ma’qul. Debrifingning bunday 
turini insonparvarlik xizmatlari xodimlari o‘z missiyasini tugallashi yoki vazifasini 
bajarib bo‘lganidan so‘ng qo‘llaydigan odatiy operativ debrifingdan farqlash zarur.
Bu jabrlanuvchidan u bilan nimalar sodir bo‘lganini tahlil qilish, sodir bo‘lgan 
voqealarning aniq ketma-ketligini va mazmunini aniqlash maqsadidagi murojaat emas.
BPYoda insonlarni sodir bo‘lgan voqea yuzasidan o‘z tuyg‘ulari va munosabatlarini 
so‘zlab berishga majbur qilmasdan ularni tinglash zaruriyati nazarda tutiladi.
BPYO
besamar deb baholangan «psixologik debrifing» uchun muqobil usul bo‘lib 
hisoblanadi. Undan farqli o‘laroq BPYo insonning o‘zini uzoq muddatli tiklab olishi 
uchun foydaliroq bo‘lgan sohalarni o‘z ichiga oladi (turli tadqiqotlar va insonparvarlik 
guruhlari xodimlarining umumiy fikrlari bundan dalolat beradi).
Bu sohalar quyidagilarni o‘z ichiga oladi:
-xavfsizlik, insonlar bilan aloqasini, xotirjamlik va umid tuyg‘usini shakllantirish; 
-ijtimoiy, jismoniy va emotsional ko‘makdan foydalanish imkoniyatini berish;
-o‘ziga va atrofdagilarga yordam bera olishi yuzasidan ishonchini mustahkamlash.