Issn 2181-9580 toshkent davlat pedagogika universiteti ilmiy axborotlari ilmiy-nazariy jurnali

Ключевые 
слова:
инновационные 
образовательные 
технологии; 
информационно-коммуникационные технологии; мультимедийные презентации; 
визуализация; математика. 
USE OF INNOVATIVE EDUCATIONAL TECHNOLOGIES IN TEACHING MATHEMATICS IN 
THE HUMANITIES 
 
Matnazarov U.B. – teacher of Tashkent State Pedagogical University, candidate of 
pedagogical sciences 
Adilova G.P. – Senior teacher of Tashkent State Pedagogical University 
 
Annotation
. The use of innovative educational technologies at high mathematics’ 
teaching to the studentswithmanitarianspecialties is described in this article. The use of 
information communication technologies with the application of multimedia presentations, 
video and audio materials, and modern educational programs-trainers is considered by the 
author of this article. 
Key words:
innovative educational technologies, information communication 
technologies, multimedia presentations, visualization, high mathematics. 
Globallashuv sharoitida ikki yoki undan ortiq mutaxassisliklarning yaqinlashishi 
chorrahasida yangi kasblarning paydo bo‘lishi, hayotning barcha sohalariga axborot-
kommunikatsiya texnologiyalarini keng joriy etish, kasbiy mehnat bozori yuqori texnik o‘quv 
yurtlari bitiruvchilaridan matematikadan har doimgidan ko‘proq chuqur va mazmunli bilim 
talab qiladi. O‘z navbatida, matematikani o‘qitishning an’anaviy usullari talabalarga o‘ziga 
xos va xususiyatlarga ega bo‘lgan sohalarda tegishli mutaxassisliklar mavjudligi sababli zarur 
matematik bilim, ko‘nikma va malakalari bo‘yicha eng samarali va sifatli ta’minlanishiga 
imkon bermaydi. O‘quv jarayonidaaxborot-kommunikatsiya texnologiyalari yordamida 
innovatsion ta’lim texnologiyalaridan foydalanish ushbu muammoning yechimi bo‘lishi 
mumkin.
Ta’limning hozirgi rivojlanish bosqichi uning mazmuni, tuzilishi, sifat jihatidan o‘zgarishi 
va o‘quv jarayoniga yangi pedagogik texnologiyalarning joriy etilishi bilan tavsiflanadi. 
172

---

TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI
 
ILMIY AXBOROTLARI 2020/5 
Ta’limni isloh qilishda axborot texnologiyalaridan keng foydalanishga imkon beradigan 
rivojlanayotgan axborotlashtirish jarayoni muhim rol o‘ynaydi.Ta’limda innovatsion 
texnologiyalar - bu texnik, texnologik, moddiy, tashkiliy, insoniy va boshqa resurslarning 
o‘zaro ta’sirini hisobga olgan holda o‘quv jarayonini yaratish, qo‘llashning, shuningdek, 
bilimlarni o‘zlashtirishning tizimli usulidir. Boshqacha qilib aytganda, innovatsion ta’lim 
texnologiyalari bu bir-biriga bog‘liq bo‘lgan komponentlar majmuasidir: 

zamonaviy o‘qitish usullari va metodologiyasi bu – o‘qituvchi va o‘quv jarayoniga 
faol jalb etiladigan talabalarning o‘zaro ta’siriga asoslangan kompetensiyalarni 
shakllantirishning interfaol va faol usullari; 

dolzarb kontent - bu nafaqat o‘quv fanini rivojlantirishni, balki kasbiy 
kompetensiyalarni rivojlantirishni ham o‘z ichiga oladigan o‘quv materiallarining zamonaviy 
voqelikka mos va zaruriy mazmuni; 

yuqori darajada rivojlangan o‘quv infratuzilmasi – axborot-kommunikatsiya 
texnologiyalaridan foydalangan holda o‘qitish shakllaridan foydalanishga imkon beradigan 
o‘quv jarayonining axborot, texnik, texnologik, tashkiliy va aloqa komponentlari. 
Bugungi kunda, shubhasiz, ХХI asr – axborot va ilmiy bilimlar asri. Sifatli ta’limning 
zamonaviy konsepsiyasi, zaruriy element sifatida axborot texnologiyalarini samarali qo‘llay 
olishni o‘z ichiga oladi. Axborot texnologiyalaridan foydalanish o‘qitish darajasini oshirishga 
yordam beradi, nazorat qilish, ko‘rish qobiliyatini ta’minlaydi, katta hajmdagi ma’lumotlarni 
qayta ishlaydi, o‘rganishga rag‘batlantiradi. Matematikani o‘qitishda AKTdan foydalanish 
fanni o‘qitish darajasini oshirishga yordam beradi, talabalar faoliyatini tezkor nazorat qilish 
imkonini beradi, ilgari faqat ixtisoslashgan kutubxonalarda saqlangan matematik 
bilimlarning ma’lumotlar bazalariga kiritilishini ta’minlaydi va yana sh.k..Axborot 
texnologiyalaridan foydalanish yangi pedagogik usul va uslublarni ishlab chiqishga yordam 
beradi, o‘qitishning an’anaviy usullaridan interfaol usullariga o‘tishni yengillashtiradi. 
Axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalangan holda matematikani o‘qitishning 
asosiy vositalari bu o‘quv materiallarining matni, formulalar, grafikalar, jadvallar, animatsiya, 
video va ovoz effektlari, simulyator dasturlarini o‘z ichiga olgan multimedia taqdimotlaridir. 
Ta’limda innovatsion texnologiyalarning ushbu tarkibiy qismlari mashg‘ulot jarayonini 
oqilona tashkil etish, ma’ruza materiallarining ko‘rinishi va boyligini oshirish, talabalarning 
o‘quv va kognitiv faoliyatini faollashtirishga imkon beradi. Bundan tashqari, o‘quv 
jarayonining 
o‘zi 
interaktiv, 
ijodiy 
va 
o‘quvchiga 
yo‘naltirilgan 
jarayonga 
aylanadi. Multimedia prezentatsiyalari, shuningdek, simulyator dasturlari, o‘quv va nazorat 
kompyuter dasturlarining afzalligi – chizmalar, diagrammalar, rasmlarni samarali namoyish 
qilish, o‘quv vaqtini optimallashtirish va tejash, shuningdek, nazariy va amaliy materiallarni 
o‘quvchilar tomonidan yaxshiroq eslab qolishi va o‘zlashtirilishini ta’minlashdir.O‘z 
navbatida o‘quv jarayoniga innovatsion texnologiyalarni joriy etish nafaqat talabalarga, balki 
ixtisoslashtirilgan 
fan 
o‘qituvchilariga 
ham 
imkoniyatlar 
yaratadi. 
Axborot 
texnologiyalarining rivojlanishi tufayli o‘qituvchi ta’limdagi eng so‘nggi pedagogik g‘oyalarini 
amalga oshirishi, ularni hamkasblari bilan baham ko‘rishi, shuningdek, ularning tegishli fikr 
va ko‘rsatmalarini olishi mumkin.Bundan tashqari, ta’lim trayektoriyasini, tadqiqot 
mavzularini, o‘quv topshiriqlari tizimini, talabalarni nazorat qilish usullarini va boshqalarni 
tanlash mumkin bo‘ladi.Pedagogik jarayonni takomillashtirish, ma’ruza va amaliy 
materiallarni tushunish foizini oshirish, shuningdek, oliy o‘quv yurtlari talabalariga 
173

---

TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI
 
ILMIY AXBOROTLARI 2020/5 
“Matematika” kursini o‘qitish sifatini oshirish maqsadida ushbu maqola mualliflari quyidagi 
innovatsion ta’lim texnologiyalaridan foydalanishni taklif qiladi: 

bosqichli differensiatsiyalash. Bosqichli differensiatsiya texnologiyasi yangi 
bilimlarni yana-da chuqurroq va sifatli o‘zlashtirish, talabalarning individual qobiliyatlarini 
rivojlantirish, mustaqil ta’lim olish qobiliyatini shakllantirish, shuningdek, talabalarning ijodiy 
fikrlashini rivojlantirishga yordam beradi. Murakkabligi bo‘yicha turli darajadagi vazifalar 
o‘quv mashg‘ulotlarini tashkil etish jarayonini soddalashtiradi, talabalar bilimlarini yana-da 
rivojlantirishi uchun tegishli shart-sharoitlar yaratadi, ularning qobiliyatlari va bilimlari 
asosida talabalarni yangi bilimlarga ega bo‘lishga intilishlarini oshiradi va hokazo. Ushbu 
usuldan foydalanish natijasida o‘zlashtirishi past bo‘lgan talabalar, o‘zlashtirishi yuqoriroq 
bo‘lgan talabalarning natijalariga yaqinlashadilar; 

shaxsga yo‘naltirilgan ta’lim texnologiyasi. Shaxsga yo‘naltirilgan ta’lim texnologiyasi 
o‘qituvchiga darsda interaktiv muhit yaratishda yordam beradi, shuningdek, o‘quvchilarning 
individual qobiliyatlarini aniqlash, shakllantirish va yana-da rivojlantirish uchun sharoit 
yaratadi; 

o‘qitishning muammoli-qidiruv usuli. Ushbu usulning mohiyati muammoli 
vaziyatlarni, keyslarni yaratish, shuningdek, olingan bilimlarni ro‘yobga chiqarishni talab 
qiluvchi murakkab konseptual masalalar va misollarni toppish, hal etishga qaratilgan 
talabalarning bilim faoliyatini faollashtirishdan iborat. Muammoli masalalar va keyslar, 
o‘rganilayotgan obyektning muhim va zarur qirralarini ochib beruvchi qo‘shimcha 
yo‘naltiruvchi savollar yordamida yaratiladi.

tadqiqot metodlari. Tadqiqot metodlari talabalarga matematik bilimlarini mustaqil 
ravishda oshirish, ko‘rib chiqilayotgan muammoli vaziyatlarni sifatli tahlil qilish, o‘z 
yechimlarini qabul qilish, shuningdek, har bir talabaning individual rivojlanish vektorini 
aniqlash imkonini beradi; 

o‘yin texnologiyasi. O‘quv jarayonida o‘yin elementlaridan foydalanish, shuningdek, 
amaliy mashg‘ulotlarda o‘yin elementlari bilan bog‘langan muammoli masalalarni qo‘llash 
o‘quv jarayonini yana-da qulay va qiziqarli qiladi, o‘quvchilarning mavzuga nisbatan ijobiy 
munosabatini shakllantirishga yordam beradi, shuningdek, ma’ruza va amaliy 
materiallarning assimilatsiyasini oshiradi. 
Shunday qilib, ushbu innovatsion ta’lim texnologiyalaridan “Matematika” kursini 
o‘qitish jarayonida foydalanish o‘qituvchi va o‘quvchilar o‘rtasida samarali bog‘lanish 
o‘rnatishga yordam beradi, shuningdek, talabalarning individual va mustaqil ko‘nikmalarini 
rivojlantirishga yordam beradi. Pedagogik universitet talabalari nafaqat an’anaviy usulda, 
balki kelajakdagi mutaxassislik fanlari bo‘yicha bilimlardan tashqari, kelajakdagi professional 
faoliyatida yangi axborot texnologiyalari vositalarini qo‘llash sohasida axborot madaniyati va 
bilimiga ega bo‘lishi kerak. Oliy ta’lim muassasalarida matematikani o‘qitishda yangi axborot 
texnologiyalaridan foydalanish talabalarni yangi turdagi metodik va o‘quv materiallari – 
elektron darsliklar va o‘quv qo‘llanmalar bilan ta’minlashni nazarda tutadi.