Issn 2181-9580 toshkent davlat pedagogika universiteti ilmiy axborotlari ilmiy-nazariy jurnali

 
Nazirova G.M. - Senior lecturer of Kokand state pedagogical institute 
Annotation.
The interrelated aspects of pedagogy and General psychology. Their 
importance in the process of education based on interdependence was also explained were 
analyzed in the article. In addition, individual cases of pedagogical and General psychological 
science were analyzed. 
Keywords: 
pedagogy, General psychology, environment, heredity, child psychology, 
educational psychology, interests and aptitudes. 
Pedagogika va psixologiya koʻpqirrali va oʻziga xos hodisa va jarayonlarni oʻrganadigan 
fanlardir. 
Pedagogika va psixologiya fanlari qadimiy, qiziq, murakkab va insoniyat uchun muhim 
fanlar hisoblanadi. Insoniyat oʻz tarixi, kelib chiqishi, biologik tabiati, tili va urf-odatlarini 
oʻrganadi va bu bilimlarni egallashda psixologiya alohida oʻrin tutadi. 
Psixologiya fanining predmeti – psixika, pedagogikaning predmeti esa – tarbiya 
jarayonidir
1
. 
1
Иванов П., Зуфарова М. Умумий психология. Дарслик. – Т., 2018. 25-бет. 
84

---

TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI ILMIY AXBOROTLARI 
 
2020/2
 
Pedagogika va psixologiya fanlari oʻzaro bir-biriga bogʻliqdir. Masalan, arxitektorlarni 
tayyorlashda ularning qanday oʻziga xos xususiyatlarini hisobga olish kerak, sanʼat asarlari 
vositasida shaxsni tarbiyalash kabi savollarga javob berish uchun psixologiyaga murojaat 
qilishimiz kerak. 
Pedagogikada tahlilning toʻrtta darajasi mavjud: 
1-daraja – gnoseologik daraja: pedagogik hodisa va jarayonlarni tahlil qilishga boʻlgan 
umumiy ilmiy yondashuvlarni toʻgʻri shakllantirishga xizmat qiladi; 
2-daraja – dunyoqarashli daraja: bola va katta shaxsining shakllanishi va rivojlanishi 
omillari hamda ijtimoiy hodisalar sifatida namoyon boʻladigan taʼlim, tarbiya va pedagogik 
faoliyat haqidagi holatlarni oʻz ichiga oladi; 
3-daraja – ilmiy-mazmunli: pedagogika fanining qonun va qonuniyatlarini, taʼlim va 
tarbiyaning nazariyasi va metodikasini toʻgʻri shakllantirish va asoslashga xizmat qiladi; 
4-daraja – mantiqiy-gnoseologik: pedagogika predmeti va obyektini toʻgʻri 
tushunishni, fan kategoriyalarini rivojlantirishni, pedagogik nazariya va amaliyot oʻrtasidagi 
munosabatlarni aniqlashni, pedagogika fanining boshqa fanlar bilan aloqasi o‘rganishga 
xizmat qiladi. 
“Pedagogika” — lotincha soʻz boʻlib “peda” – “bola”, “logika” esa “yetaklash”, yaʼni 
“bola yetaklash” degan maʼnoni bildiradi. Umumiy qilib aytganda, u tarbiya haqidagi fandir. 
Tarbiya ijtimoiy hayotning zaruriy hodisasi hisoblanadi. Bundan koʻrinib turibdiki, 
pedagogika fani oʻsib kelayotgan yosh avlodni yetuk inson qilib tarbiyalash uchun taʼlim-
tarbiyaning mazmuni, umumiy qonuniyatlar va amalga oshirish yoʻllarini oʻrgatuvchi fan 
hisoblanadi
1
. 
Pedagogikaning tarbiya sohasidagi obyekti oʻsib kelayotgan yosh avlod boʻlganligi 
uchun pedagogika insonni oʻrganuvchi fanlar bilan ham bogʻlanadi. Bular: umumiy 
anatomiya va odam fiziologiyasi, ayniqsa, bolalar anatomiyasi va fiziologiyasi, yosh 
anatomiyasi va fiziologiyasi pedagogikaga yaqin boʻlgan fanlardir. Pedagogika umumiy 
psixologiya, bolalar psixologiyasi, pedagogik va ijtimoiy psixologiya bilan chambarchas 
bogʻlangandir. 
Shuningdek, 
pedagogika 
umumiy 
va 
maktab 
gigiyenasi, psixogigiyena sohasidagi ilmiy maʼlumotlarga tayanadi. Pedagogika ijtimoiy 
fanlarga ham yaqindir. U falsafa, ekonomika, sotsiologiya, etika, estetika kabi fanlarning 
maʼlumotlaridan keng foydalanadi. Demak, pedagogika va umumiy psixologiya boshqa 
fanlarga qaraganda koʻproq bir-birlari bilan bogʻlangan. 
Insonda boʻladigan jismoniy oʻzgarishlarga uning boʻyining oʻsishi, vazning ogʻirlashib 
borishi, suyak va mushak sistemalarining, ichki organlarining, shu bilan birga asab 
sistemasining oʻzgarishi kiradi. 
1. Irsiyat — bu genetik dasturda berilgan sifatlar va xususiyatlarning ota-onalardan 
bolalarga oʻtishidir. 
2. Muhit — kishiga taʼsir etadigan tashqi voqealarning yigʻindisi. Bunga tabiiy muhit 
(geografik), ijtimoiy muhit, oila muhiti va boshqalar kiradi. Ular bolalarning rivojlanishiga 
alohida taʼsir etadi. 
3. Tarbiya – biror maqsadga qaratilgan jarayon, u doimo muayyan programmaga ega 
boʻladi va buning uchun maxsus vakolatga ega boʻlgan kishilar tomonidan amalga oshiriladi. 
1
Абдуллаева Ш. ва бошқ. Педагогика. Ўқув қўлланма. – Т.: Фан, 2019. 68-бет. 
85

---