Issn 2091-5446 ilmiy axborotnoma научный вестник scientific reports

(ON THE BASE OF INTERNET 
MATERIAL) 
This article is devoted to the problem of 
development of cultural and educational 
relationships between Republic of Uzbekistan 
and Republic of China. Special attention was 
given to the problem of cooperation in sphere 
of high education and learning Chinese 
language and culture in Uzbekistan.
Keywords: 
strategic partner, high 
education, sinology, the Chinese language and 
culture, Confucius institute. 
 
UDK:323.573.
 
 
 
 
 
 
QADIMGI SUG‘DGA CHORVADORLAR MADANIYATINING TA’SIRI XUSUSIDA 
F.E. Toshboyev 
Jizzax pedagogika instituti o‘qituvchisi 
 
Annotatsiya. Ushbu maqolada Sug‘d hududiga chorvadorlar ko‘rsatgan ta’siri, vohada 
o‘rganilgan, bronzadan to ilk o‘rta asrlargacha bo‘lgan ko‘chmanchilarga mansub mozor-qo‘rg‘onlar 
materiallari asosida tahlil qilgan. 
Kalit so‘zlar: Gujayli, Mo‘minobod, Lavondoq, Oqjartepa, Siyob, Dashti Asht, Mironqul, 
Mohandaryo, chorvadorlar, mozor-qo‘rg‘onlar, Obelchenko, Andronova jamoalari 
Qulay tabiiy sharoit tufayli insoniyat paleolit davridayoq makon tutgan Zarafshon vohasida 
yashagan ajdodlarimizning insoniyat sivilizatsiyasi rivojiga qo‘shgan hissasi beqiyos. Zarafshon 
daryosining o‘rta qismidagi keng vodiyda dehqonchilik qilish uchun juda unumdor alyuvial – 
prolyuvial yotqiziqlar vujudga kelgan. Quyi qismi esa janubi-g‘arbiy Qizilqumga tutash murakkab 
kompleksni tashkil qiladi. Bu holat Sug‘d vohasida juda qadimdanoq ajdodlarimizning turli xo‘jalik 
sohasidagi dastlabki yutuqlariga sabab bo‘lgan.
Bronza davridan buyon Yevro Osiyo dashtlarida ko‘chmanchi chorvachilik bilan shug‘ul-
lanuvchi Andronov jamoalarining O‘rta Osiyo dehqonchilik vohalariga ommaviy kirib kelishlari, ba’zi 
aholi guruhlarining o‘troqlashib borishi kuzatiladi. Bu holat qadimgi Sug‘d hududi uchun ham 
xarakterlidir. Bu jarayon vohada, yangidan yangi yerlarni o‘zlashtirib, aholi gavjum – obod 
maskanlarga aylanishida, iqtisodiy hayotning jonlanib, ijtimoiy-siyosiy va etno-madaniy aloqalarning 
kuchayuvida muhim ahamiyat kasb etgan. 
Vohada o‘rganilgan, bronza davriga oid ko‘plab chorvadorlarga mansub mozor-qo‘rg‘onlarda 
dasht-Andronova jamoalariga xos xususiyatlar kuzatiladi. Masalan, Panjikent shahri yaqinida 
joylashgan Dashti Qozi mozor-qo‘rg‘onlaridagi qabrlarda murdalarning ko‘pchiligi chap tomoniga 
yonboshlatib, oyoqlari bukilgan holda boshi g‘arbga qaratilib dafn etilgan [1]. Qabrlarda jasad bilan 
birga, sopol idishlar, turli xildagi bezak buyumlari, oxra, hamda ko‘mir kukuni va bo‘lakchalari qayd 
qilingan. Sopol idishlar qo‘lda yasalgan bo‘lib, ularning ko‘pchiligi tuvaksimon shaklda, turli xil, 
uchburchak, archasimon shakldagi kertik va tarnovchasimon bezaklardan iborat. Bu sopol idishlar 
Qozog‘istondagi Andronova madaniyatining so‘nggi bosqichlari va Tozabog‘yob sopol idishlariga 
o‘xshashdir. Antropologik xususiyatiga ko‘ra ikkita marhumning Andronova jamoalariga mansubligi 
aniqlangan [1]. O‘z navbatida bu yerdan dehqon jamoalar madaniyatiga mansub sopollar ham 
topilgan.
Urgut yaqinidagi, miloddan avvalgi XII-XI asrlarga oid, Mo‘minobod mozor-qo‘rg‘onlaridagi 
marhumlarning dafn etilishi va sopol idishning yasalishida andronova madaniyati, alikul bosqichining 
so‘ngi etaplariga xos bezak va shakllar aks etgan. Ayollar bezaklarida esa, asosan, Andronova 
madaniyatining Tozabog‘yob bosqichiga oid materiallar bilan yaqin o‘xshashlik kuzatiladi[2]. 
Samarqand shahri yaqinidagi Chaqqa qabristonidan topilgan sopol idishlardan birining yasalishi va 
15 

---