|
UDK: 15
ISTE’MOLCHINI IDROK ETISHDA PSIXOLOGIK KOMPONENTLAR
M. I. Salaxutdinova
Samarqand davlat universiteti
salaxiddinovamusharraf@gmail.com
Annotatsiya.
Maqolada mahsulot brendini yaratish va boshqarishda shaxs psixologiyasini
o‘rganish, insonni iste’molchi sifatida idrok etish metodlari yoritiladi. Iste’molchi psixologiyasini to‘g‘ri
idrok etish algoritmi taklif etiladi.
Tayanch so‘zlar:
Iste’molchi, brend, tovar, psixolgik holatlar, motivlar, idrok, shaxs, diqqat,
hissiyotlar, ehtiyojlar, sezgilar.
Психологические компоненты в восприятии потребителя
Аннотация.
В статье исследуется методы восприятия психологических состояний личности
в создании и управлении брендом. Предлагается алгоритм адъекватного восприятия психологии
потребителя.
Ключевые слова:
потребитель, бренд, товар, психологические состояния, мотивы,
восприятие, личность, внимание, эмоции, потребности, ощущения
.
ILMIY AXBOROTNOMA PSIXOLOGIYA 2019-yil, 6-son
177
Psychological components in the perception of the consumer
Abstract.
The article examines the methods of perception of psychological states of the individual in
the creation and management of the brand. An algorithm for an adequate perception of the psychology of the
consumer is proposed.
Keywords:
consumer, brand, product, psychological states, motives, perception, personality, attention,
emotions, needs, sensations.
Kirish.
Odamlarni iste’molchi sifatida o‘rganish dastlab AQSHda 1960-yillardan boshlandi. Bunga
sabab marketologlarning bixeviorizm va sotsiologiya ilmini o‘rganish orqali u yoki bu tovarning sotilishida yoki
iste’molchi tomonidan xarid qilishga qaror qilinishidagi xulq-atvorning maxsus determinantlarini bilishga
ehtiyojlarining hosil bo‘lishi edi.
1896-yilda reklama muvaffaqiyatini baholash uchun qabul qilingan mashhur formula – AIDA (ingliz
tilidan: attention, interest, desire, action
‒
diqqat, qiziqish, istak, faollik) ham inson xulq-atvoriga ta’sir
ko‘rsatishni nazarda tutgan. Bu formula iste’molchi psixologiyasini idrok etishda ham o‘z ahamiyatiga ega.
Uning asosiy maqsadi iste’molchida tovarga yoki biror xizmat turiga nisbatan diqqatni jalb etish, qiziqish va
istak hosil qilib, unda shu tovarni sotib olish faolligini vujudga keltirishdir.
Bu formula natijaga erishishni emas, faqatgina natijaga erishish uchun psixologik holatlarni e’tiborda
tutishni sanab o‘tadi, xolos. Sababi, hali u vaqtda, ya’ni 1896-yillarda reklama, marketing, brending kabi
tushunchalar bo‘lmagan. Hozirgi kunda bu sohada katta o‘zgarishlar yuz bergan bo‘lib, iste’molchini jalb etish
uchun psixologik, sotsiologik, dizaynerlik va iqtisodiy strategiyalar ishlab chiqilgan.
Iste’molchi psixologiyasini o‘rganishda quyidagi psixik jarayonlar asosiy hisoblanadi:
−
idrok (diqqat va xotira);
−
hissiyotlar va emotsiya;
−
ehtiyojlar;
−
motivlar;
−
qadriyatlar.
Metodologik asos. Insonda bu jarayonlarni boshqarish imkoniga bo‘lish maqsadida butun dunyoda
korporatsiyalar tomonidan milliardlab mablag‘lar sarflanadi.
Masalan, maqsadli auditoriya ipoteka orqali uy tanlash va sotib oluvchilardan iborat bo‘lganida
yuqorida sanab o‘tilgan psixik jarayonlar va holatlar qanday ta’sir ko‘rsatadi? Bu iste’molchilarning nafaqat
moddiy, balki vaqt va boshqa narsalarga ham ehtiyojini hosil qiladi.
1)
Idrok. Maqsadli auditoriyaning diqqatini ko‘chmas mulk sotilishiga, bu ularning ehtiyojlari, motivlari
va qadriyatlariga mosligiga diqqatni tortish.
2)
Emotsiya va hissiyotlar. Bunda o‘rta sinf vakillari (ipotekaga uy oluvchilar) nazarda tutilib, ularning
iste’molchi sifatidagi faolligi emotsial emas, balki ratsional – o‘ylab, tekshirib qilingan qarordir. Biroq, brendni
idrok etishda emotsiyalar va hissiyotlar ko‘pincha yetakchi o‘rin tutadi. Demak, bu brend iste’molchilarda
ishonchlilik, aldanmaslik, himoyalanganlik hissini hosil qilishi kerak.
3)
Ehtiyojlar va motivatsiya. Bu xaridning asosiy motivi – alohida yashash joyiga ega bo‘lish, shuningdek,
uni kengaytirish, yashash sharoitlarini yaxshilashdan iborat. Umuman, uy xarid qilish bir nechta turdagi
ehtiyojlar qondirilishiga sabab bo‘ladi: birinchi navbatda himoyaga ehtiyoj; shuningdek, shaxsiy uy-joyga ega
bo‘lish bilvosita ehtiyojlarni qondiradi. Bular naslni davom ettirish, muhabbat va do‘stlik, tan olinish va izzat-
hurmatga ehtiyoj.
4)
Qadriyatlar. Maqsadli auditoriyaning asosiy qadriyatlari:
-
o‘z-o‘ziga hurmat;
-
oilaviy qadriyatlari, farzandlar;
-
moddiy farovonlik;
-
jamiyatda o‘z maqomiga erishish;
-
o‘z-o‘zini namoyon etish (erkinlik, ijodkorlik);
-
hayotdan bahra olish (bo‘sh vaqtini halovat bilan o‘tkazish, sayohat).
5)
Tasavvur. Uyga ega bo‘lishga nisbatan maqsadli auditoriyaning ideal uy haqidagi tasavvurlari biz
tomondan o‘rganilib chiqildi. Aniqlanishicha, mantiqan ular uchun mikroventilyasiyali steklopaket yoki,
masalan, regulyasiyali issiqlik radiatori muhim emas. Inson uchun bu barcha yangi texnologik uskunalar uning
yashash muhitini qanchalik yaxshilashi – uyi issiq, xavfsiz, zamonaviy va qulay bo‘lishi muhim.
Muhimi shundaki, bu elementlarning har biri tayanch ahamiyatga ega. Masalan, tovar obraziga nisbatan
iste’molchining “emotsional torlariga chertish” uchun zaruriy ehtiyojlar va motivlarni faollashtirish, maqsadli
auditoriyaning (kimga atalgan mahsulot) asosiy qadriyatlariga tayanish orqali mahsulot taqdimoti va brend nomi
yoki logotipi idrok jarayoniga ta’sir etadi. Ko‘p hollarda brend tovar haqidagi axborot uning mazmunini buzib
idrok etishga ham sabab bo‘lishi mumkin. Masalan, kuchli musiqa, mashhur, aktyorlar, chiroyli va yorqin
obrazlar xotirada saqlab, qanday tovar reklama qilinayotganligi idrok etilmasligi ham mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: |
