|
ILMIY AXBOROTNOMA PSIXOLOGIYA 2019-yil, 4-son
145
Brendning maqsadli auditoriyasini aniqlash vazifasi iqtisodiyot, sotsiologiya va psixologiya
kesimida hal etiladigan masalaga kiradi. Biroq, bu vazifani hal etish metodologiyasi haqida
gapiradigan bo‘lsak, u sotsiologik metodlardan iborat ekanligini ko‘ramiz. Bular – kuzatish, og‘zaki
va yozma fikrlarning kontent tahlili, anketa so‘rovnomalari, keyslar va boshqalardan iborat.
Hatto, maqsadli auditoriya xususiyatlarini to‘liq aniqlab, bu auditoriyaning psixologik
qonuniyatlarini o‘rgangan holda ham, brend-menejer brend elementlarining vizual va verbal tavsifini
yaratganda xatoga yo‘l qo‘yishi mumkin. Anketa yoki fokus-guruh bilan ishlash ko‘pincha xato natija
berishi mumkin. Masalan, vizual imidjlar bo‘yicha test o‘tkazilganida, baxtli oila tasviri (ona, ota va
bola) fokus-guruhning bir ishtirokchisi tomonidan ma’qullanmagan. Uning fikri hammani hayratda
qoldirgan: “Bu erda uch kishidan iborat baxtli oila tasvirlangan. Bu to‘liq oilaga ega bo‘lmagan
kishilarning manfaatlarini poymol qiladi. Nega men o‘zimni baxtli emas deb his etishim
kerak?”[4.127].
Tayyor mahsulotni bu kabi sinovdan o‘tkazish natijasida taqdimot muvaffaqiyatsiz deb
topilsa, brendni rivojlantirish uchun yangi tamoyil yaratishda bu metod qo‘shimcha xarajatga olib
keladi. Biroq, bu xarajatlar iste’molchida mahsulot haqida noto‘g‘ri tasavvur va hissiyot hosil
bo‘lishining hamda kompaniya nufuzi tushishi xavfining oldini oladi.
SHuning uchun, iste’molchilarning psixologik xususiyatlarini aniqlash va bu ma’lumotlarni
brendlarni yaratish va boshqarishda qo‘llashda quyidagi standart algoritm taklif etiladi:
1.
Loyiha maqsadini aniqlash.
2.
Sotsiologik metodlar yordamida loyihaning maqsadli auditoriyasini sotsiodemografik
omillar terminlarida aniqlash – jins, yosh, ma’lumotlilik, kasb, mashg‘ulot turi, oilaviy ahvoli, oila
a’zolariga qarab daromadi va h.k.
3.
O‘ziga xos tomonlarini ochib berish (ma’lumotlarni to‘ldirish maqsadida psixologik
metodlarga murojaat qilish mumkin):
-
idrokni (diqqatni va xotirani);
-
emotsiyalar va hissiyotni;
-
ehtiyoj va motivatsiyani;
-
qadriyatlarni;
-
loyiha maqsadli auditoriyasiga xos tasavvurlarni.
4.
O‘xshash (identik) xarakteristikalarni qiyoslash. To‘liq mos kelganda bosh brend va
qisman o‘xshashlik bo‘lganida yangi brendlarni yaratish uchun.
5.
4 bosqichda aniqlangan tavsiflarga tayanib, loyihaning aniq vazifalariga urg‘u bergan
holda – mohiyat, qadriyatlar va shaxs xususiyatlaridan kelib chiqib, brend o‘xshashligi (identikligi)
ko‘riladi.
6.
Loyihaning noyob vazifalari va brend o‘xshashligiga asoslanib, brendni qisman
o‘zgartirish ta’riflanadi.
7.
Anketalashtirish, fokus-guruhlar va h.k.lar yordamida olingan natijalar tekshiriladi.
Bu metodika iste’molchi psixologiyasini idrok qilish jarayonida xatolar ko‘lami va sonini
qisqartiradi. Zamonaviy brend-menejmentda qo‘llanilayotgan algoritmlardan farqli tarzda, buning
farqi – psixologik tarkibining sotsiodemografik ma’lumotlar bilan boyitilganidir.
Bunday algoritmni qo‘llash, shubhasiz, har qanday brendni yaratishda yoki rebrendingni
rejalashtirishda foydali bo‘ladi. Ba’zan, brendingda a’lo natijaga erishish intuitiv yo‘l bilan ham
amalga oshadi. Biroq, yuqoridagi metodika iste’molchi psixologiyasini to‘g‘ri idrok etishda va brendni
boshqarishda aniq va ishonchli natijalarga xizmat qiladi.
Iste’molchi psixologiyasiga ta’sir o‘tkazishning keyingi usuli – bu axborotni vizual, tovushli va
boshqa ogohlantiruvchi ta’sir ko‘rsatadigan maxsus "I-stop" uslubi, bu kontent bilan ma’lumotlarni
olish uchun maxsus harakatlar bilan shug‘ullanish.
O‘z-o‘zini anglash – shaxsning ichki tuzilishi, faol xotiraning bir qismi sifatida o‘zini kundalik
hayotda boshqarishni o‘z ichiga oladi. Asosiy sabab – obrazning uyg‘unligi uchun ideal, real,
vaziyatli, umumlashtirilgan "I" ga nisbatan o‘z nuqtai nazarini kengaytirish. Bundan tashqari,
amerikalik tadqiqotchi M.K. Malxotraning fikriga ko‘ra, faol hayot kechirish, ob’ektning o‘zini
tushunish jarayonida tovarlar uyg‘unlikni saqlash va noqulaylikni bartaraf etish uchun yaratilgan
obrazga muayyan hissa qo‘shadi, inson o‘zining "ideal"ini yaratadi. O‘z-o‘zini anglashning bir qator
tushunchalari mavjud:
Do'stlaringiz bilan baham: |
