Issn 2091-5446 ilmiy axborotnoma научный вестник scientific journal 2017-yil, 4-son (104) gumanitar fanlar seriyasi

 
History and theory of animation and the art of animation 
Abstract. 
The art of animating and restoring is presented in the form of an animated art, an 
artistic expression of the art of a spiritual group. Animation and the regenerative art in world literature 
was first presented as an example of his art, which has a long history. In this article we consider the 
animation and history of the art of animation. 
Keywords:
animation and recovery feature of the history of art, the art of diagnosis, poetic form 
and content, poetry, myth. 
Jahon adabiyoti yuksak badiiy asarlar, turli xildagi janrlar, uslubiy tasvirlar va badiiy 
san’atlarga boydir. Shuni aytish lozimki, adabiy durdonalarning yaratilishida, badiiy kalom 
san’atlarining ahamiyati beqiyos. Xalq ogʻzaki ijodining rivojlanishi, tarixiy voqea va hodisalarni 
tasvirlash jarayonida, dunyoni mifologik tarzda qabul qilish va anglash asosida, qadimgi zamon 
ijodkorlari turli badiiy san’atlarning yaratilishida xizmat qilganlar. Qadimgi zamon ijodkorlari tabiat 
va undagi yuz beradigan hodisalarga munosabatini badiiy san’atlar orqali ifoda etganlar. Xalq ogʻzaki 
ijodi insoniyat badiiy ijodiyotining ilk namunalari sanalib, dastlabki badiiy san’at turlari ham shu 
qadimgi qoʻshiqlar, mif va asotirlar asosida vujudga kelgan. Qadimgi adabiy namunalarda badiiy 
san’at turlaridan dastlab mubolagʻa, tashbih, istiora va tashxis yuksak mahorat ila qoʻllanib kelingan. 
Yuqorida keltirilgan badiiy san’at turlaridan ibtidoiy davr odamlari tabiatda boʻladigan holat va 
voqelikni tasvirlab qolmay, ular orqali oʻzlarining olam va muhitda boʻlayotgan hodisalarga 
munosabatlarini ham ifoda etishgan. Shu badiiy san’at turlaridan biri jonlantirish va tashxis san’atidir. 
Bu san’at turi qadimgi va mumtoz adabiyot va yangi davr adabiyotida ham koʻp qoʻllanilgan san’at 
turlaridan hisoblanadi. Maqolada jahon va Sharq adabiyotshunos olimlarining ilmiy qarashlari va 
oʻzimizning bu boradagi ilmiy izlanishlarimizga asoslanib, tashxis va jonlantirish san’atining vujudga 
kelishi hamda bu hodisaga bogʻliq nazariy masalalarni, uning adabiyotda shakllanish holati, poetik 
xususiyatlari, boshqa badiiy san’at turlari bilan uzviy bogʻliqligi toʻgʻrisida fikr mulohazalar bayon 
etiladi. 
Tashxis va jonlantirish san’ati badiiy san’atlar ichida eng goʻzal va diqqatga sazovor san’at 
turlaridan boʻlib, badiiy san’at namunalarining ma’naviy san’atlar turkumiga kiradi. Tashxis va 
jonlantirish san’ati badiiy asarning yanada qiziqarli, jozibali va voqelikni yaqqol koʻrsatishda xizmat 
qiladi.
Tarixiy kitoblar va ilmiy qoʻlyozmalarda tashxis va jonlantirish san’at turi toʻgʻrisida turli 
fikrlar mavjud. Biz shu asarlarga asoslanib, yaratilgan badiiy asarlarning bevosita tahlili asosida, 
mazkur san’atning poetik xususiyatlarini ochishga harakat qilamiz.
Tashxis va jonlantirish san’ati adabiyotning stilistik tasvirlash uslublaridan boʻlib, ilk 
marotaba xalq ogʻzaki ijodida koʻzga tashlanadi. Tojik adabiyotining taniqli adabiyotshunoslaridan 
biri Toʻraqul Zehniy oʻzining «San’ati suxan» (Soʻz san’ati) kitobida tashxis san’atiga quyidagicha 
izoh beradi: «Tashxis adabiyotda jonlantirish ma’nosida, jonsiz va tabiat hodisalariga jon ato etib, 
ularni odam koʻrinishida namoyon etishi, turli xildagi hasharot va parrandalarni inson tilida 
gapirtirishdir. Shoir tashxis san’ati bilan jonsiz narsalarga jon bagʻishlab, ularni odam koʻrinishida 
namoyon etadi» [2:102].

---