|
ILMIY AXBOROTNOMA
PEDAGOGIKA
2017-yil, 4-son
138
qobiliyatiga ega boʻlgan, ongli yashaydigan komil insonlar etib voyaga yetkazish - ta’lim-tarbiya
sohasining asosiy maqsadi va vazifasi boʻlishi lozim, deb qabul qilishimiz kerak. Bu esa ta’lim va
tarbiya ishini uygʻun holda olib borishni talab etadi” [2,61-бет]. Shunga erishish kerakki, maktab bola
uchun malol keladigan ogʻir yuk, mashaqqat va qoʻrquv maskani emas, u quvonadigan, talpinadigan,
oʻz qobiliyat va imkoniyatlarini roʻyobga chiqarib, namoyon eta oladigan mehribonlik maskani
boʻlishi kerak. Oʻquvchilarda bilim olishga intilish va bilim olishga ehtiyoj boʻlishi, oʻqish maqsadlari
ichki zaruratga aylanishi kerak. Oʻquvchi real hayotga kirib borishi, unda faol ishtirok etishi uchun
bilim, koʻnikma va malakalar bilan birga, ilmiy bilish metodlariga ega boʻlish kerakligini ongli
ravishda tushunib yetishi lozim. Chunki, ochiq jamiyatning asosiy belgisi bu dunyoni anglab yetish va
unda oʻzining munosib oʻrnini topishi uchun erkin izlanishdir. “Bugun hayotimizning oʻzi
Konstitutsiyamizda ifodasini topgan eng asosiy maqsad –
inson manfaatlarini har tomonlama
ta’minlash
masalasini dolzarb vazifa qilib qoʻymoqda" [1]. Oʻquvchilarda tashabbuskorlik va
mustaqillikni, bilimlarni puxta va chuqur oʻzlashtirishni, zarur malaka va koʻnikmalarni, ularda
kuzatuvchanlikni, tafakkur va bogʻlanishli nutqni, xotira va ijodiy tasavvurni tarbiyalashga imkon
beruvchi didaktika bu ta’limdagi faollikdir. Maktabda ta’lim–tarbiya samaradorligini oshirishda,
oʻquvchilarning mustaqil fikrlash qobiliyatini oshirishda har bir dars mavzusiga jiddiy yondashishda
noan’anaviy darslar ahamiyati beqiyosdir Hamkorlikka asoslangan, oʻquvchilarning faolligini
oshirishga moʻljallangan, oʻquvchilarni boshqalarning fikrini eshitish, tushunish, hurmat qilish,
oʻzgalar manfaatlari bilan hisoblashish, ulardan oʻrganish, ularga oʻrgatish, ta’sir qila olish, oʻzining
va boshqalarning «men»ligini sezish, his qilish, oʻzini boshqarish, fikrini loʻnda va aniq bayon qila
olishga oʻrgatishga qaratilgan «interfaol» oʻqitish usullari tez sur’atlar bilan rivojlanib, ijobiy samara
bermoqda.
Ta’lim jarayonida hamkorlik texnologiyalaridan foydalanish ta’lim oluvchilarning dars
mazmuniga ijodiy yondashuvini, mashgʻulotlar uchun vaqtni koʻproq ajratish hamkorlikda oʻqiyotgan
oʻquvchilarning muvaffaqiyatga erishishlari uchun bir–biriga koʻmaklashuvi kabi koʻnikmalarni
shakllantiradi. Hamkorlikda oʻqitish gʻoyasi didaktikada 1970-yillarda paydo boʻlgan. Hamkorlikda
oʻqitish texnologiyasi Buyuk Britaniya, Kanada, Germaniya, Avstraliya, Niderlandiya, Yaponiya,
Isroil mamlakatlari ta’lim muassasalarida keng qoʻllanila boshlagan. Hamkorlik texnologiyasi: oʻquv
topshiriqlarini nafaqat birgalikda bajarish, balki hamkorlikda oʻqish, oʻrganishdir.
Hamkorlik – ta’lim beruvchi va ta’lim oluvchilarning oʻzaro muloqotiga asoslangan ijodiy
faoliyat jarayon boʻlib, ta’lim beruvchi va ta’lim oluvchilarning oʻzaro teng munosabatlaridagi ongli
hamkorligidir. Hamkorlikda oʻqitish texnologiyasi har bir oʻquvchining tahlil olishdagi muvafaqqiyati
guruh muvafaqqiyatiga olib kelishini anglagan holda mustaqil va sidqidildan aqliy mehnat qilishga,
oʻquv topshiriqlarini toʻliq va sifatli bajarishga oʻquv materialini puxta oʻzlashtirishga, oʻrtoqlariga
hamkor boʻlib, oʻzaro yordam uyushtirishga zamin tayyorlaydi Hamkorlik texnologiyalariga
yoʻnaltirilgan ta’lim, oʻquv jarayonida birgalikda ta’lim olish nazarda tutiladi va oʻquv faoliyati
hamkorlikda amalga oshiriladilar, hamda hamkorlikda ishlash jarayonida har bir guruh oʻquvchilari
guruhlaridagi oʻrtoqlariga birgalikda yordam berish bilan birga, oʻzlari ham guruhidan ma’naviy
koʻmak yoki yordam oladilar va unga yoʻnaltirilgan ta’lim oʻz–oʻzidan pedagogik texnologiyalar
asosida tashkil etilgan interfaol usullardan foydalanish jarayoni bilan bogʻliqlikda kechadi va
yoʻnaltirilgan ta’lim dars jarayonida oʻqituvchi → oʻquvchi, oʻquvchi → oʻqituvchi va oʻquvchilar →
oʻquvchilar shaklidagi faol munosabatlar majmuidan iboratligini koʻramiz. Hamkorlik
texnologiyalariga yoʻnaltirilgan ta’lim jarayonida interfaol usullardan juftlikda ishlash (diadat),
uchlikda ishlash (triada), toʻrtlikda ishlash (kvartet) va kichik guruhlarda ishlashni kabilarni qamrab
oladi. Texnologiyaning asosiy gʻoyasi –oʻquv topshiriqlarini nafaqat birgalikda bajarish, balki
hamkorlikda oʻqish oʻrganishdir, unda oʻquvchida kundalik qizgʻin aqliy mehnatga, ijodiy va mustaqil
fikr yuritishga oʻrgatishni, shaxs sifatida onglilik, mustaqillikni tarbiyalashni, oʻz kuchi va qobiliyatiga
boʻlgan ishonchini mustahkamlashni koʻzda tutadi. Hamkorlikda oʻqitish texnologiyalari pedagogik
jarayonni takomillashtirish va uni oʻquvchi shaxsiga yoʻnaltirishga asoslangan. Bu texnologiyalar
ijodkor shaxsni shakllantirishga yoʻnaltirilgan ijodiy muhitni yaratish, ta’lim sifati va samaradorligini
oshirishga xizmat qiladi, uning asosiy jarayonlari: hamkorlikda fikr almashish, suhbat, tahlil,
munozara, muzokara, amaliy vazifalar bajarish, biror narsani qurish, yasash, masalalar yechish va
boshqalarni oʻz ichiga oladi Hamkorlikda oʻqitish mashgʻulotlarini tashkil qilishda: oʻqituvchi – sinf,
oʻqituvchi – kichik guruh, oʻqituvchi – katta guruh, oʻqituvchi – oʻquvchi, oʻquvchi – oʻquvchi
Do'stlaringiz bilan baham: |
