Issn 2091-5446 ilmiy axborotnoma научный вестник scientific journal 2020-yil, 2-son (120) gumanitar fanlar seriyasi

ILMIY AXBOROTNOMA FALSAFA 2020-yil, 2-son 
67 
aksiologik ideallar bilan real olamning ideal manzarasi orasidagi o’ziga xos universal mutanosiblikni 
aniqlashdan iborat” [7; s.33]. 
Iqtisodimizning sivilizatsiyalashgan bozor munosabatlariga bosqichma - bosqich o’tkazishda 
malakali kadrlar, o’z kasbining mohir ustalari, zamon talablari darajasidagi etuk, ma'naviy barkamol 
shaxslar asosiy hal qiluvchi rolni o’ynaydilar. Bu esa dizaynerlik kasbining mezonlarini aniqlash, uning 
ilmiy-nazariy, badiiy-estetik jihatlarini takomillashtirishni taqozo etadi. Shunda dizayner o’z yaratuvchilik 
mehnatining natijasiga, bozordagi bahosi, qiymatiga qarab, u yaratgan moddiy yoki ma'naviy boylik 
o’zgalar uchun qanchalik muhim va zarur ekanligi, qanchalik sifatli va zamon talablariga javob bera olishi, 
boshqa turli jihatlari asosida muayyan daromadga ega bo’ladi, jamiyatda muayyan obro’-ehtiromga, 
muayyan mavqe va maqomga sazovor bo’ladi. Dizayn mutaxassis tafakkurida obrazlilik va tizimlilikni
uyg’un birlashtiradigan va voqelikka yangi ijtimoiy madaniy mazmun kirituvchi loyihalash amaliyoti 
[8.s.16]. Narsa va buyumlarni yaratishda estetik did, sinchkov zehn, faqm-farosat, mutaxassislik bilim va 
ko’nikmalarga ega bo’lish lozim. Dizayner didi, iste'dodi, mahorati natijasi o’laroq buyumlar estetik 
madaniyatimizning tarkibiy qismiga aylanadi. Dizayner inson his-tuyg’ulari, orzu-intilishlari, estetik 
idealini namoyon ettirishi bilan birga buyumni qadriyatga aylantiradi. Zero, “moddiy va ma'naviy boyliklar 
yaratish, uni iste'mol qilish o’z-o’zicha qimmat va mazmunga ega emas. Asosiy mohiyat va mazmun bu 
yaratuvchanlik faoliyati asosida har tamonlama kamol topgan shaxsning shakllanishidir” [9.B.12]. 
Shuni xulosa qilish mumkinki, dizaynda bugun go’zallik, foydalilik, shakl va mazmun uyg’unligi, 
tejamkorlik, zamonaviylik kabi falsafiy-estetik mezonlar uning qadriyatlilik mohiyatini yuzaga chiqaradi. 
“Dizayn postindustrial jamiyat sharoitida shaxsning o’z imkoniyatlarini amalga oshirish dunyoni aksiologik 
printsiplar asosida qayta qurish, o’zgartirish, usulidir [10. B. 38]”. Bu jarayonda dizayn san'at va texnika, 
aql va hissiyot, nazariya va tajribani uyg’unlashtirib umuminsoniy qadriyatlarni yaratuvchisiga aylanadi. 
Ikkinchidan, zamonaviy dizayner inson bilan buyumlar o’rtasidagi estetik munosabatni 
mustahkamlash uchun milliy an'analarni umuminsoniy qadriyatlar bilan uyg’unlashtirish tamoyiliga tayanib 
ish ko’rishi lozim. 
Uchinchidan, insonga “inson-texnika” tizimining tarkibiy qismi sifatida emas, balki uni avvalo 
madaniy mavjudot, ishlab chiqarish sub'ekti hamda ijtimoiy aloqalar va ijtimoiy madaniy tavsiflarning 
butun bir tizimi sifatida e'tibor qaratish lozim.
To’rtinchidan, dizaynning qadriyatlilik xususiyati yoshlarning o’zligini yo’qotib, individualligini 
namoyon qila olmaydigan ommaga aylanishiga emas, balki madaniyatli shaxs bo’lib shakllanishiga xizmat 
qilishi lozim.