Issn 2091-5446 ilmiy axborotnoma научный вестник scientific journal 2020-yil, 2-son (120) gumanitar fanlar seriyasi

ILMIY AXBOROTNOMA FALSAFA 2020-yil, 2-son 
53 
sezaman» kabi tasavvurlar asosida yuzaga keladigan nizolar uchraydi. Bu turdagi nizo shaxsiy darajada 
yuzaga kelib, shaxslararo mazmun kasb etishi mumkin. Shu bilan birga inson organizmining harakatlanishi 
quyidagi dinamik faollikni qamrab olganligini masalaga alohida tayyorgarlik asosida yondashishni taqozo 
etadi: 
- tenglashtirish jarayoni (organizmda kuch-quvvatni teng taqsimlash); 
- muhimlikni ta’minlash jarayoni (ijodiylik inson organizmining asosiy motivi sifatida); 
- muhit bilan murosaga kelish jarayoni (organizm, о‘z talablariga mos tushadigan muhitni izlashi) 
va h.k. 
Bu holatda ijtimoiy xizmatning maqsadi shaxs desotsializatsiyasini nisbatan kamaytirishdan iborat 
bо‘ladi va bu mazmuniga kо‘ra psixokorreksiya о‘tkazish faoliyati bilan bog‘liq hodisadir. 
Ijtimoiy xizmat kо‘rsatish doirasida birlamchi yordam muammoning xarakteri, vaziyati, yordam 
kо‘rsatish turi, vaqti va joyini inobatga olgan tarzda kо‘rsatiladi. Yordam kо‘rsatish jarayonida salbiy 
ta’sirli omillar qarshiligi kuzatiladi, bunda quyidagilarni hisobga olish tavsiya etiladi: nochorlik hissini 
yuqori darajada ifodalanganligini; ijtimoiy yordam olishga ehtiyojmandning о‘lim bilan 
«yuzlashgan»ligini; tanada qattiq jismoniy shikastlarni kuzatilishini; vafot etgan insonga о‘zini 
о‘xshatishini; jismoniy yoki psixologik yetuk bо‘lmaganligini; ijtimoiy aloqalar doirasining torligini; 
mavhumlik holati hukmronligini; shaxsiy va oilaviy yо‘qotishlarni; ijtimoiy yordam oluvchi yaqinlarining 
patologik reaksiyasi. 
Bunday holatlarda amaliy yordam bilan birga psixologik ta’sir kо‘rsatish lozim bо‘ladi. Chunki 
ishontirish, tushuntirish, chalg‘itish, ruhlantirish, ehtirom kо‘rsatish amaliy yordam beruvchidan psixologik 
bilimlarni talab etadi. 
Xulosa. 
Demak, ijtimoiy xizmat paradigmalari va ulardan foydalanishning kasbiy ahamiyati 
quyidagilarda namoyon bо‘ladi:
 
birinchidan, ijtimoiy xizmat kо‘rsatishning bir qator paradigmalari mavjud bо‘lib, ular aniq ilmiy-
falsafiy ta’limot asosida yaratilgan. Bunga, funksional-madaniy, etik-aksiologik, evoxomologik, vital-
mо‘ljalga olish paradigmasi kabilarni misol keltirib, bizning sharoitimizga ularni moslashtirmasdan, aynan 
qо‘llab bо‘lmaydi; 
ikkinchidan, ijtimoiy xizmat mazmun-mohiyati, vazifalar kо‘lami hamda bevosita tegishlilik 
darajasi bilan farqlanib, ijtimoiy xizmat psixologiyasi, pedagogikasi, meditsinasi kabilarning nazariy 
asosini takomillashtirish uchun xizmat qiladi; 
uchinchidan, ijtimoiy xizmat falsafasi shakllanish bosqichida, asosiy kategoriyalari belgilab 
olingan bо‘lsada, amal qilish doirasi yetarlicha asoslanmagan. Buning sababi sohaning psixologik, kasbiy-
axloqiy va ma’naviy kabi qator qirralari bugungi kunga qadar bog‘liqlik jihatidan tasnif etilmaganligida; 
tо‘rtinchidan, ijtimoiy xizmatning funksional-madaniy paradigmasi, etnomadaniyat tamoyillariga 
amal qilgan holda, turli sohalarda ijtimoiy yordam kо‘rsatish amaliyotini ta’minlash uchun maqbul 
hisoblanadi.