Issiqlik almashinish qurilmalari

3-расм. Труба тешикли панжарасида трубаларни жойлаштириш схемаси.
а – т´2ри олтибурчак томонлари ва ч´33иларида;
б - квадрат томонлари ва ч´33аларида;
в – концентрик айланалар б´йлаб.
Hozirgi kunda trubalarni teshikli panjaraga mahkamlashning eng zamonaviy, ilg’or texnologiyasi - bu portlatib val’tsovka qilishdir. Bunda, portlatuvchi zaryad truba ichida, ya`ni uchida joylashtiriladi. So’ng esa, zaryad kapsyul’ yordamida portlatiladi. Natijada, portlash energiyasi trubani radial yinalishda deformatsiya qiladi va teshikli panjara bilan truba mustahkam birikma hosil qilib ulanadi. Bu usuldagi birikma, razval’tsovka usulinikiga qaraganda ancha mustahkamroq biladi. Portlatib payvandlash usulini trubalarni ta`mirlash uchun ham qillash mumkin. Trubalarni teshikli panjaraga elektrogidravlik mahkamlash va biriktirish usuli ham mavjud. Qobiq - trubali issiqlik almashinish qurilmalarida truba teshikli panjaraga quyidagi usullarda joylashtirilishi mumkin (3-rasm): - to`g’ri oltiburchak cho’qqi va qirralari yoki teng yonli uchburchak bo’ylab; - kontsentrik aylanalar bo’ylab; - kvadrat cho’qqi va tomonlari bo’ylab; - shaxmatli ko’rinishda (bir va har xil kindalang qadamli). Ushbu usullarda trubalarni issiqlik almashinish qurilmasida joylashtirish, qurilmaning ixcham bo’lish sharti bilan belgilanadi. Undan tashqari, har bir qurilmaga iloji boriga ko’proq truba joylashtirishga harakat qilinadi. Kimyo mashinasozligida to`g’ri oltiburchak tomonlari va cho’qqalarida trubalarni joylashtirish keng tarqalgan. Bu usul uchun, trubalar sonini aniqlashga quyidagi formula tavsiya etiladi:
n=3a* (a-1 )+1

bu erda a - eng katta oltiburchak tomonidagi trubalar soni; v = 2a-1 eng katta oltiburchak diagonalidagi trubalar soni.

Agar, trubalar teshikli panjaraga razval’tsovka usulida mahkamlansa, unda trubalarni joylashtirish qadami t ni, ularning tashqi diametriga dt qarab, ushbu oralikdan tanlanadi:
t=(1.3…….1.5)*dt

Payvandlab mahkamlashda esa – t = 1,25 ⋅ dT.

Issiqlik almashinish qurilmasining diametri quyidagi tenglamadan topiladi:
D=t*(b-1)+4d T
Trubalarning uzunligi zarur issiqlik almashinish yuzasi F va trubaning irtacha diametri dur lardan kelib chiqqan holda ushbu formulada hisoblanadi:
l-F/3.14*n*d o’rt

qobiq - trubali issiqlik almashinish qurilmalarida issiqlik eltkichlarning yinalishi parallel yoki qarama - qarshi biladi. Issiq eltkich qurilmaning yuqori qismidan trubalararo bishliqqa, sovuq eltkich esa, pastki qismidan trubalar ichiga yuboraladi. Natijada, bug’ issiqligini beradi va soviydi, ya`ni kondensatga aylanadi va pastga qarab harakatlanadi. Temperaturasi ortishi bilan sovuq eltkichning zichligi kamayadi va u yuqoriga qarab ko`tariladi. Agar, suyuqliklar sarfi kip bilsa, ularning tezligi ham yuqori va issiqlik almashinish jarayoni intensiv biladi. Undan tashqari, suyuqliklarning qarama – qarshi yinalishida ularning tezliklari bir xilda taqsimlanib, qurilmaning butun kindalang kesimida issiqlik almashinishi izgarmas biladi. Linza kompensatorli issiqlik almashinish qurilmasi. Ushbu turdagi qurilmalar suyuqliklar temperatura farqi katta bilganda ishlatiladi. Linzali kompensatorlar temperatura deformatsiyasini bartaraf qiladi. Bu turdagi qurilmalar truba va trubalararo bishliqlari bosimlar R ≤ 6⋅10 (6) N/m2 bo’lganda ishlatiladi.

Linzali kompensator issiqlik almashinish qurilmalar qobig’iga payvandlab qo’yiladi va u elastik deformatsiya ostida siqiladi yoki uzayadi. Bunday qurilmalar tuzilishi sodda va ixcham. Undan tashqari, vertikal qilib yasalgan linza kompensatorli qurilmalar Ko’p joy egallamaydi.
Harakatchan qalpoqchali issiqlik almashini qurilmasi. Truba va qobiqning katta siljishini ta`minlash zarur bilgan hollarda harakatchan qalpoqchali issiqlik almashinish qurilmalaridan foydalaniladi. Qurilmaning pastki teshikli truba panjarasi harakatchan bilganligi uchun butun trubalar irami qizg’almas qobig’ga nisbatan mustaqil, erkin harakat qila oladi.