Issiqlik – massa almah

1.2-jadval. Normal sirtga tushayotgan nurlanishning turli materiallarda qoralik darajasi

Material	Temperatura T,^0S	ning qoralik darajasi
1.Alyuminiy:
shlefovka qilingan	225-575	0,030-0,057
g’adir-budir	26	0,055
60^0S temperaturada oksidlangan	200-600	0,11-0,19
volframli ip	3300	0.39
2.Temir:
quyilgan	925-1115	0,87-0,95
tekis oksidlangan	115-525	0.78-0.82
shlefovka qilingan	425-1020	0,242
3.Po’lat:
varaqli shlifovka qilingan	940-1100	0.52-0.61
varaqli polirovka qilingan oksid bilan	25	0,82
oksidlangan,g’adir-budir	40-370	0,94-0,97
4.Cho’yan:
eritilgan	1300-1400	0,29
qayta ishlangan	830-990	0,6-0,7
polirovka qilingan	200	0,21
5.Latun:
prokatli	22	0,06
varaqli, xiralashtirilgan(matovaya)	50-350	0,22
polirovkalangan	245-375	0,028-0,37
6.Mis:
Elektrolitik shlifovka	80-115	0,018-0,023
yaltilatilgan	22	0,072
600^0S temperaturada oksidlangan	200-600	0,57-0,87
eritilgan	1075-1275	0,16-0,13
7.Qo’rg’oshin:
toza oksidlanmagan	125-225	0,057-0,075
kulrang oksidlangan	25	0,281
200^0S temperaturada oksidlangan	200	0,63
8. Kumush toza, shlifovka qilingan	225-625	0,0198-0,035
Oltin polirovka qilingan	225-625	0,018-0.035
9. Platina:
toza, shlifovka qilingan varaq	225-625	0,054-0,104
ip	25-1230	0,036-0,192
10. Simob, juda toza	0-100	0,09-0,053
Rux(tsink):
shlifovka qilingan tovar ko’rinishida	225-325	0,045-0,053
400^0S temperaturada oksidlangan	400	0,11
oksidlangan po’lat varaqqa polirovka qilingan	28	0,228
oksidlangan po’lat varaqqa kulrang polirovka qilingan	24	0,226
11. Qalay po’lat varaqqa polirovka qilingan	25	0,043-0,064
12. Molibdenli ip	725-2600	0,096-0,292
13. Nikel:
toza shlefovka qilingan	225-375	0,07-0,087
600^0S temperaturada oksidlangan	200-600	0,37-0,48
nixrom	125-1034	0,64-0,76
14.suv	0-100	0,95-0,963
15.Asbest	24-374	0,93-0,96
16.Gips	20	0,906
17. Dub yog’ochi:
o’tkirlangan	20	0,906
qayta ishlanmagan sirt	20-100	0,92-0,94
18. Kvarts eritilgan g’adir -budir	20	0,932
19. G’isht:
qizil g’adir -budir	20	0,93
ko’zli shamotli	1100	0,75
yong’inga qarshi turuvchi	-	0,8-0,9
kulrang qog’oz (matovaya)	20-100	0,92-0,94
20. Suvoq g’adir-budir ohakli	10-18	0,91
21. Mramor kulrang shlifovka qilingan	22	0,931
22. Lak:
23. Oq	40-95	0.8-0.95
24. Qora yaltiraydi	25	0.875
Qora yaltiramaydi	40-95	0.96-0.98
25. Rezina:
Varaqli tekis	23	0.945
Engil kulrang g’adir-budir	24	0.859
26. Shisha tekis	22	0.937
27. Rubroid	21	0.910
28. Bitumlangan qog’oz	20	0.8-0.9
29. Ko’mir tozalangan, 0.9% zola tarkibli	125-625	0.81-0.79
30. Farfor emallangan	22	0.924
31. Oq emallangan po’lat varaqlar	19	0.897
32. Maslyanoy kraska turli rangda	100	0.92-0.96
33. sham	95-270	0.952
shellak:
34. Qora matovoy	75-145	0.91
35. Qora yatiroq po’latli	21	0.821
36. Alyuminli kraska	10	0.27-0.67

Takrorlash uchun savollar

1. “Nurlanish bilan isitish va sovutish” fanini o’qitishdan maqsad nima?

2. Nima sababdan “Nurlanish bilan isitish va sovutish” fanining muommolari hozirgi vaqtda dolzarb bo’lib hisoblanadi? Sababini izohlang.

3. “Nurlanish bilan isitish” qurilmalarining afzal va kamchiliklarini ayting.

4.“Nurlanish bilan sovutish” qurilmalarining afzal va kamchiliklarini ayting.

1-Bob bo’yicha rezyume
Ushbu bobda nurlanish bilan isitish va sovutishga oid bo’lgan tushuncha va ta’riflar berildi. Shuningdek, nurlanish bilan isitish va sovutish va uning obekti haqida ma’lumotlar keltirildi. Issiqlik nurlanishini hosil bo’lish munosabatlariga to’xtalib o’tildi.

II Bob. Nurlanish bilan isitish qurilmalarni hisoblash
Mavzuning tayanch iboralari: konstruktsiya, kichik, o’rtacha va yuqori temperaturali qurilmalar, katta issiqlik inertsiyali, kichik issiqlik inertsiyali.
Ushbu mavzuda nurlanish bilan isitish qurilmalarining asosiy klassifikatsiyalari, ularga tegishli tushuncha, ma’lumot va ta’riflar keltirib o’tiladi.
2.1. Nurlanish bilan isitish qurilmalarining asosiy klassifikatsiyalari
Nurlanish bilan isitish qurilmalari, konvektiv deb ataluvchi qurilmalardan o’zlarining konstruktsiyalari bilan va nurlanish issiqlik berish xususiyatining ko’pligi bilan farqlanadilar. Umuman ma’lumki, konvektiv isitish qurilmalarida issiqlik berishning bir qismi, havo isitish qurilmalaridan tashqari, nurlanish yo’li bilan sodir bo’ladi. Turli usullar bilan isitishda konvektiv va nurlanish issiqlik berishning solishtirma munosabatlari 2.1-rasmda keltirilgan.

2.1-rasm. Issiqlik berishning turli usullarda, nurlanish va konvektiv isitilishida solishtirma ko’rsatgichlari.

Isitish qurilmalarining asosiy klassifikatsiyalashda turli xarakteristikalardan (qurilma sirtining temperaturasi, konstruktiv qurilmalar, qurilmaning joylashishi, issiqlik elitgichlar va x.k.) foydalaniladi va biz asosiy omil sifatida isitish qurilmasining sirtidagi temperaturani olamiz, chunki u birinchi navbatda boshqa xarakteristikalarni aniqlashga xizmat qiladi va issiqlik sezgirlikning shakllanishida asosiy rol’ o’ynaydi, buni alohida e’tiborga olish kerak bo’ladi. Isitish qurilmalari sirtining o’rtacha temperaturasiga bog’liq holda nurlanish bilan isitish qurilmalari kichik, o’rtacha va yuqori temperaturali qurilmalarga bo’linadi. Ularning asosiy farqi quyidagilardan iborat bo’ladi. Past temperaturali nurlanish isitgichlari sirtining temperaturasi 70⁰C dan ortmaydi, shu sababli bunday qurilmalar konstruktsiyasi ko’pincha to’siqli isitish binolari ichiga joylashtiriladi. Issiqlik elitgich sifatida issiq suv, past bosimli bug’, havo yoki elektr tokidan foydalaniladi. O’rtacha temperaturali nurlanish qurilmalariga isitgich sirtining temperaturasi 70 dan 200⁰C gacha oralig’idagi qiymatlarda tebranadigan qurilmalar kiradi. Yuqori temperaturali nurlanish qurilmalariga isitgich sirtining temperaturasi 200⁰C dan yuqori bo’lganlari kiradi, odatda ular 500-900⁰C atrofida ko’proq ishlatiladi. Nurlanish bilan isitish qurilmalarining quyidagi ko’rsatgichlar bo’yicha hisoblashni ko’rib chiqaylik:

- nurlanish isitgichining sirti kichik temperaturali va katta issiqlik inertsiyali qurilma;

- nurlanish isitgichining sirti o’rtacha temperaturali va kichik issiqlik inertsiyali qurilma;

- nurlanish isitgich sirti yuqori temperaturali va kichik issiqlik inertsiyali qurilma.