Исо жабборов буюк хоразмшоҳлар

о ти б ёзм а қ он ун -қ ои д ал ар , м уайян мафкура ва қуролли
кучларга эга илк давлатлар п ай до бўли ш ига зам и н яра-
тилади.
Ш уни алоҳида қайд қилиш лози м ки , Х оразм қадимги
Ш арқ ц и в и л и зац и я си н и н г ш и м ол то м о н га , даставвал
скиф -сарм атларнинг, сўнгра эса туркларнинг даш т қаби-
лалари олам ига қараб ж уда ичкари к и р и б борган таянч
нуқтаси бўлган. С. П . Т ол стов н и н г таъри ф ича, Ўрта
О си ёдаги бош қ а цивили зац и я м арказлари ни н г ва улар
би лан чегарадош м узоф отл ар н и н г тарихини даш т қ аби-
лалари тар ихи дан аж ралган ҳолда тасаввур эти ш асло
м ум кин эм ас; бу ran ай н и қ са Х оразм га тааллуқли эк а-
н и н и алоҳи да таък и длам оқ зарур. Т ек ш ири ш лар ш уни
кўрсатдики, дастл аб Х о р а зм н и н г ш и м оли ш арқ т о м о -
н и да, А м удар ён и н г э н г қадим ги ш арқий ўзан лари ат- 
^
роф ида ва ай ни қ са С ирдарё қадимги ҳавзаси н и н г қуриб
қолган тармоқлари бўй лаб ж ойлаш ган ж уда кўп тар и ­
хий оби далар м авжуд бўлган.
28

---

Э р ам и здан аввалги II ва I м ин г йилликлар орал и ги­
д а мазкур ҳудудда даш т б р о н за си м адан и яти н и н г на-
м оян даси бўлган қабилалар анча зич ўрнаш ганлар. Бу
е р д а Х о р а з м н и н г б р о н з а д а в р и у ч у н х а р а к т ер л и
Т о за б о гёп м адан и яти н и н г б и р қанча й и р и к м аконлари
топ и л ган. А й н и қ са С и рдарё ҳавзаси да, Ж ангадарё ва
Оқчадарё бўй лари да и сти қом ат қилган қабилаларнинг
м аданияти зам и н и да п ай до бўлган сак қ абилаларин и нг
К ўкчатен гиз н о м и билан м аш ҳур ўзига хос маданияти
диққатга сазов ор ди р . К ей и н ги антик м анбаларда Ге-