Ismailova zuxra karabayevna

1- chizma. Pedagogikaning maqsad va vazifalari.
7

---

2- chizma. Pedagogikaning predmeti.
1.2. PEDAGOGIKANING METODOLOGIK ASOSI
Pedagogikaning fan sifatida shakllanib borishi ijtimoiy-iqti- 
sodiy zaruriyat mahsuli sifatida turli fanlar bilan qadim-qadim 
zamonlardan bog‘liq. Olloh yer-u osmonni yaratib, insonni yer 
yuzida o‘ziga xalifa etib tayinladi. O‘zining mavjudligi, har bir 
ishga qodirligini, ilmda tengsizligini, mehr-u muruvvatda beqiyos-
8

---

ligini bildirdi. Islomda ilm berishda bir-biriga bog‘liq bo‘lgan din 
va dunyo haqida tushuncha mavjud va ular alohida tushunchalar 
emasligi isbotlangan. Dunyoviy deb ataladigan ilmlarning barcha- 
si Qur’oni Karim ta’limoti bilan bog‘liqdir. Shuni ta’kidlamoq 
kerakki, pedagogika fanining metodologik asosi diniy va dunyoviy 
fanlar tarkibida rivojlangan. Qur’onda «Ilm» so‘zi turli hollarda 
765 marta takrorlanadi. G ‘arb faylasuf olimlari ham Islom falsa- 
fasiga suyangan holda ijod etganlar.
Rivoyatlarga ko‘ra, yunon olimi Batlimus falakiyot ilmiga oid 
kitobida ... tuya qanday yaratilganini va osmon qanday ko‘tarilga- 
nining sharhini Qur’oni Karimdan o‘qib, bilib olganligini ta’kid- 
laydi. Islom ilmi barcha fanlarning asosiy negizidir. Fransuz 
faylasufi Jak Kodorse «Inson tafakkuri taraqqiyotining tarixiy 
manzarasi chizgilari» nomli asarida: «Pedagogikaning nazariy 
asoslari inson kamolotiga qaratilgan, xalq yaratgan boy tajriba, il- 
miy tadqiqotga doir nazariy va metodik manbalarga, O‘rta Osiyo 
va jahon m a’rifatparvar, mutafakkir olimlarining asoslariga 
suyangan holda, komil insonni tarbiyalash, o‘qitishning qonun- 
qoida va tamoyillarining umumiy qonuniyatlariga asoslanadi.
O‘rta asrlarda musulmon olamida to ‘plangan ilmiy bilimlar 
G ‘arbda uyg‘onish davrini tayyorlashga xizmat qilmaganida inso- 
niyat besamar yo‘qolib ketar edi», — deb yozadi.
Qadimgi Yunonistonda Suqrot, Aristotel, Platonlar ma’lum 
g‘oyaga asoslanib o‘zlarming inson kamoloti haqidagi qarashlarini 
va tarbiya masalalarining falsafiy negizini yaratganlar. Aristotel 
«Iskandarga qilgan nasihati»da insonning eng yuksak fazilati 
taqvodor, iymonli, ilmli bo‘lish ekanini alohida ta’kidlagan edi: 
«Taqvodorlik iymon vositasida kamol topadi. Iymon esa fikr-u 
andisha soyasida hosil bo‘ladi» (Arastuning Iskandarga nasihati, 
«Sharq mash’ali», 1—3-son, 8-bet). Falsafa G ‘arbdan Sharqqa 
tomon yurdi. Forobiy «Sharh»lar yozishi orqali Sharq falsafasi 
bunyodga keldi. Ibn Sinoning «Tib qonuni» asarida ham inson 
kamolotining qonun-qoidalari, falsafasi yoritib beriladi. Pedago­
gika ilmining asosini yaratishda Qur’oni Karim, Hadis, ya’ni 
Islom ta’limoti katta rol o‘ynadi.
Xalq og‘zaki va yozma ijodiyoti, xalq yodgorlik obidalari, na- 
sihatnoma, pandnoma va vasiyatnomalarda ham komil insonni 
tarbiyalash qonun, qoida va usullari o‘z aksini topgan.
9

---

Pedagogika fani metodologiyasining yaratilishida qomusiy 
mutafakkir va pedagoglarning xizmatlari diqqatga sazovordir. 
A l-X orazm iy, Ibn Sino, Abu Rayhon Beruniy, Rudakiy, 
Firdavsiy, Alisher Navoiy, Voiz Koshifiy, chex olimi Yan Amos 
Komenskiy, shveysariyalik pedagog Iogann Genrix Pestalotssi, 
nemis pedagogi Adolf Disterverg, rus pedagogi K. D. Ushinskiy 
kabilar o‘z ijodiyotlarida pedagogikaning metodologik asosini 
yaratib, komil insonni tarbiyalashdagi qonun-qoidalarni asoslab