Ismailova Zukhra Karabayevna, Maxsudov Po’lat Maxsudovich, Ergashev Oybek Karimovich

O‘quv laboratoriya xonalarilarining muhitiga  
qo‘yiladigan talablar
 
Maydoni  bo‘yicha  qurilish  me’yorlari 
va qoidalari talablariga mosligi 
(bir ta’lim oluvchiga) 
Dastgohlarda – 6-12 m2 
CHilangarlik,  elektr  montaj  va  h.k.  – 
4,0-4,5 m2 
Elektr,  gaz  payvandlash  ishlari  –  7,5-
9,0 m2 
Duradgorlik, mexanik ishlar – 10-12m2 
Jihozlarni 
me’yorida  o‘rnatish  va 
ishlatish 
shart-sharoitlariga 
muvofiqligi: 
Dastgohlar, 
temirchilik, 
mashina 
yig‘ish,  qurilish-pardozlash  va  h.k.  –  1 
qavatda; 
CHilangarlik,  elektrmontaj,  tikuvchilik 
va h.k.- 2 va 3 qavatlarda. 
Me’yorda yoritilganligi: 
Tabiiy-derazalar 
maydoni 
pol 
maydoning  1/6  dan  kam  bo‘lmasligi; 
yorug‘  ton  beruvchi  bo‘yoqlarni 
qo‘llash;  to‘siqli  joylarda  derazadan 
yoritilishi  bilan  chiroqli  yoritishni 
uyg‘unlashtirish. 
Sun’iy-umumiy  100-150  lk;  maxsus 
400 lk gacha. 
Ish sharoitining maqbulligi: 
 
Hajmi – bir ta’lim oluvchiga 13 m3 dan 
kam emas; 
Harorati – 16-20 0S; 
SHamollatish  –  bir  ta’lim  oluvchiga 
20m3/soat; 
SHovqin darajasi – 70 DB gacha 
Sanitariya, 
gigiena 
va 
mehnat 
xavfsizligi talablariga muvofiqligi: 
yong‘in  va  portlashga  xavfli  bo‘limlar 
izolyasiyasi;  chang  va  gaz  ajraluvchi 
xonalarni 
izolyasiyalash; 
zaruriy 
ko‘tarma-mexanik 
qurilmalarning 
mavjudligi; 
eshiklarning 
etarli 
o‘lchamga  egaligi;  yong‘inni  o‘chirish 
vositalari  va  yong‘in  holatida  chiqish 
joylarining mavjudligi. 
Ishlab  chiqarish  estetikasi  talablariga 
muvofiqligi: 
Devor,  shift  va  jihozlarning  rangi  va 
toni  (qurilish me’yorlari va qoidalariga 
mos 
ravishda); 
yagona 
uslubda 
jihozlash  va  mebellarni  joylash;  deraza 
va 
pollarni 
yaxshilab 
tozalash 
imkoniyatining mavjudligi. 

---

 
99 
Barcha  turdagi  jihozlarning  xavfli  joylari  to‘r,  kojux  yoki  to‘siqlar  bilan 
to‘sib qo‘yiladi. 
Ko‘pincha  turli  maqsadlarga  mo‘ljallangan,  maydonining  shakli  turlicha 
bo‘lgan  binolarga  o‘quv  laboratoriya  xonalari  joylashtiriladi.  O‘quv  jihozlarini 
joylashtirish ko‘p jihatdan bino shakliga, shuningdek, binoning yoritilishi holatiga 
(bir tomonlama, ikki tomonlama va aralash) bog‘liqdir. Bu omillarni e’tiborga olib, 
o‘quv  laboratoriya  xonalarida  asbob-uskunalarni  frontal  (4.2-a  rasm)  yoki 
qatorasiga (4.2-b rasm) o‘rnatish mumkin.  
Qatorasiga  joylashtirish  qulay  bo‘lib  bunday  jihozlar  ishlab  chiqarish 
ta’limi  ustasining  ish  o‘rniga  qaratib  uch-to‘rt  qator  qilib  joylashtiriladi,  bu  esa 
o‘qituvchiga  butun  guruh  ishini  kuzatib  turish  imkonini  beradi.  Bundan  tashqari, 
jihozlarni  qatorasiga  joylashtirish  binoning  bir  tomonlama  yoritilishida  ham  ikki 
tomonlama  yoritilishida  ham  tabiiy  yoritilishidan  yaxshiroq  foydalanish  imkonini 
beradi. Bundan tashqari, jihozlarni qatorasiga joylashtirish binoning bir tomonlama 
yoritilishida ham tabiiy yoritilishdan yaxshiroq foydalanish imkonini yaratadi.  
 
4.4-rasm. O‘quv laboratoriya xonasida jihozlarni joylashtirish tartibi. 
Dastgohlarni  laboratoriya  xonalariga  joylashtirishda  dastgohlar  orasida, 
dastgohlar  bilan  devor  orasida  hamda  qatorlar  orasida  tegishli  masofa  bo‘lishini 
ta’minlash  zarur.  O‘rta  guruhdagi  dastgohlar  qatorasiga  joylashtirilganda  old 
tomondan ularning oralig‘i 0,5 m dan kam bo‘lmasligi kerak. O‘rtacha kattalikdagi 
dastgohlar  ko‘ndalangiga  joylashtirilganda  ularning  oralig‘i  0,9  m  dan  kam 

---

 
100 
bo‘lmasligi  kerak.  Agar  ta’lim  oluvchining  ish  o‘rni  orqa  tomondan  dastgohlar 
qatori bilan emas, balki kolonna yoki devor bilan cheklansa, bu oraliq 0,8 m gacha 
qisqartirilishi mumkin. 
Dastgohlar devor bo‘ylab o‘rnatilganda dastgohlarning orqa gabarit nuqtasi 
bilan devor oralig‘i (o‘rta guruhdagi dastgohlar uchun) 0,5 m dan kam bo‘lmasligi 
kerak.  Bu  oraliqlar  ba’zan  etarli  bo‘lmaydi,  shuning  uchun  dastgohni  tuzatish  va 
tekshirish  vaqtida  elektryuritgichni  olish  hamda  o‘rnatish,  boshqarish  shkafi 
eshigini  ochish  va  shu  kabi  ishlarni  bajarish  imkoniyatini  yaratish  uchun  oraliqni 
kengaytirish zarur bo‘ladi.  
Har  bir  dastgohni  o‘quv  ustaxonasiga  o‘rnatish  jarayonida  uning  barcha 
konstruktiv  va  texnologik  xususiyatlarini  hisobga  olish  kerak.  Dastgohlar  tabiiy 
yorug‘lik ish zonasiga  o‘ng tomondan  yoki  old  tomondan  va  o‘ngdan tushadigan 
qilib  o‘rnatilishi  kerak.  Mahalliy  yoritishda  dastgohning  derazaga  nisbatan 
joylashuvi ixtiyoriy bo‘lishi mumkin.