|
4.4. O’quv laboratoriyalarida o’qitish
Laboratoriya (lotinchadan
“laboro”
- ishlayman) - ilmiy muassasa,
vazirlik, korxona, ta’lim muassasasi tarkibidagi ilmiy, o‘quv-ishlab chiqarish yoki
o‘quv mashg‘ulotlari olib boruvchi mustaqil muassasa yoki bo‘lim, bo‘linma
hisoblanadi. Oliy ta’lim muassasalarida laboratoriya uch turga ajratiladi: o‘quv
laboratoriya (ayrim o‘quv fanlaridan) - talabalar bilan laboratoriya mashg‘ulotlari
olib boriladi; ilmiy-tadqiqot laboratoriyasi - asosiy fanlar bo‘yicha yirik ilmiy-
texnikaviy izlanish masalalari hal qilinadi; soha laboratoriyasi - ishlab
chiqarishning muayyan tarmog‘idagi dolzarb masalalar hal etiladi.
Ta’lim muassasalarida o‘qitishning moddiy - texnik bazasi yaxshi tashkil
etilgan taqdirdagina yuqori malakali mutaxassislar tayyorlash imkoniyati tug‘iladi.
O‘qitishning boshlang‘ich davri uchun juda muhim hisoblangan ta’lim
oluvchilar guruhining ishlab chiqarish sharoiti yaratilgan o‘quv laboratoriyasida
mas’ul o‘qituvchi nazoratida ishlashini ta’minlovchi me’yorli o‘quv jarayonini
tashkil etish juda qiyin, ba’zan esa ikoniyat ham bo‘lmaydi. SHu sababli ta’lim
muassasasining o‘zida ham, korxonalarda ham yaxshi jihozlangan o‘quv
laboratoriyasi, o‘quv maydonlarini albatta tashkil qilinishi nazarda tutiladi. Ta’lim
oluvchilar bu erda ish o‘rnini oqilona tashkil qila bilish malakalarni egallaydilar,
ishni bajarish uchun zarur bo‘ladigan mexanizmlar, jihozlar, asbob-uskunalar bilan
tanishadilar, operatsiyalar va ishlar kompleksini texnologik tartibda bajarishning
mehnat usullarini, ishlab chiqarish madaniyatini egallaydilar, o‘quv vaqtidan
oqilona foydalanishni, xavfsizlik texnikasi, ishlab chiqarish va texnologik intizom
talablariga roiya qilishni o‘rganadilar.
O‘quv laboratoriyalarining mavjudligi ta’lim oluvchilarni frontal o‘qitish
uchun zarur sharoitlar yaratadi, nazariy mashg‘ulotlarni ishlab chiqarish ta’limi
95
bilan oqilona ravishda almashlab turish imkonini beradi, materiallarni dasturga
muvofiq izchil o‘rganishni ta’minlaydi.
O‘quv laboratoriyalari, o‘quv maydonchalarini tashkil qilish, ularni
jihozlash va rejasini tuzish ta’lim muassasasi turi, tayyorlanadigan ixtisosliklarning
tavsifi va ishlab chiqarishning xususiyatlariga muvofiq holda amalga oshiriladi.
O‘quv laboratoriyalarining tarkibi hamda maydoni sanoat, qurilish, qishloq
xo‘jaligi, transport, aloqa, savdo va maishiy-maishiy xizmat ko‘rsatishning tegishli
sohalarini loyihalashtirishning texnologik me’yorlariga shuningdek, qurilish
me’yor va qoidalariga javob berishi kerak.
O‘quv laboratoriyalari odatda birinchi qavatda joylashtiriladi. O‘quv
laboratoriyalarida shovqin chiqaradigan dastgohlar bo‘lishini e’tiborga olib,
nazariy bilim berishga mo‘ljallangan binolardan ularni iloji boricha alohida
qanotga yoki uzoqroqqa joylashtirish kerak.
O‘quv laboratoriyalaridagi havoning harorati qishda 15-16°C dan past
bo‘lmasligi yozda 20°C dan oshmasligi kerak. Bunday harorat ishlash uchun eng
qulay sharoitni ta’minlaydi. O‘quv laboratoriyalariga yangi havoning doimo oqimi
tabiiy yoki havo almashuvini etarlicha ta’minlovchi sun’iy ventilyasiya orqali kelib
turishi zarur.
Ta’lim muassasasi binosiga tutash holda qurilgan o‘quv laboratoriya
xonalari boshqa xonalardan tovush yutuvchi vositalar bilan himoyalangan bo‘lishi
lozim. O‘quv laboratoriya xonalaridagi chiqindilar har doim yig‘ishtirib olinishi
lozim.O‘quv laboratoriya xonalarining poli issiq, tekis va tozalash uchun qulay
bo‘lishi lozim.
O‘quv laboratoriya xonalarining devorlari silliq bo‘lishi, bo‘yoq bilan
qoplanishi va namlab tozalab turish uchun qulay bo‘lishi, ichimlik suvi bilan
ta’minlanishi, birinchi tibbiy yordam ko‘rsatish uchun tibbiyot qutichasi (aptechka)
bilan ta’minlangan bo‘lishi lozim. O‘quv laboratoriya xonalarida ta’lim
oluvchilarning ustki kiyimlarini saqlash uchun alohida shkaf ajratilgan bo‘lishi
lozim.
96
O‘quv laboratoriya xonalari va bo‘limlarining maydoni hamda sanitariya-
texnika me’yorlari ta’lim muassasasida tayyorlanadigan ixtissosliklarga qarab
me’yorlar bilan belgilanadi. O‘quv laboratoriyalarining rejasini tuzishda
qo‘yiladigan umumiy talablar quyidagilardan iborat:
o‘quv laboratoriyalari mashg‘ulotlarni dasturiga muvofiq o‘tkazishga
moslashtirilgan va operatsion kompleks tizimga muvofiq bo‘lishi kerak;
har bir bo‘lim maydoni va asbob-uskunalari miqdoriga ko‘ra hamda
beriladigan kasbga muvofiq 25 - 30 yoki 12 - 15 kishilik ta’lim oluvchilar guruhini
bir vaqtda o‘qitishga mo‘ljallanadi;
laboratoriya xonalari butun guruhni (frontal) o‘qitishga moslangan
bo‘lishi kerak;
agar laboratoriya xonasi bir necha guruhni bir vaqtda o‘qitishga
mo‘lallangan bo‘lsa, o‘quv guruhining ish mintaqasidan o‘tish yo‘lini berkitish
uchun laboratoriya xonasi bo‘limlari bir-biridan ajratiladi. Bu bilan ishlab
chiqarish ta’limi ustasining barcha guruh bilan mashg‘ulot o‘tkazish uchun zarur
sharoit yaratiladi;
o‘quv laboratoriyalarida har bir kasbning o‘ziga xos xususiyatini
nazarda tutib, alohida bo‘limlar, shuningdek, asbob-uskunalar va materiallar
saqlanadigan omborxona, chilangar-mexanika bo‘limi va hokazolar tashkil
qilinadi;
texnologik jarayon jihatidan bog‘liq bo‘lgan bo‘limlarni bir-biriga
yaqinroq joylashtirish kerak. Masalan, chilangar-mexanika ustaxonalarni dastgoh
o‘rnatilgan bo‘limlarga-tokarlik ustaxonasini-frezrlash va silliqlik bo‘limlariga
yaqin joylashtiriladi;
devorning bir tomoniga guruh ko‘rsatkichlari oynasi (guruh tarkibi,
uning majburiyatlari, o‘quv-ommaviy ishlar rejasi) o‘rnak ko‘rsatgan ta’lim
oluvchilarning ismi shariflari (suratlari) o‘rnatiladi;
97
laboratoriya xonalarining ko‘rinadigan joyiga birinchi yordam
ko‘rsatish uchun dori-darmon solingan aptechka va qaynatib sovitilgan suvli bak
qo‘yiladi;
ta’lim oluvchilarning ish o‘rnidagi individual asbob uskunalari
komplekti va cho‘tka, supurgi, qirindini olib tashlash uchun maxsus xokandoz va
ilgaklar bo‘lishi kerak;
laboratoriya xonalarida tozalash uchun ishlatiladigan materiallar,
qirindi, qipiqni yig‘ishga mo‘ljallangan qopqoqli yashik; qirindi va qipiqlarni
yig‘ishtirib olish uchun xokandoz-belkurak, ustaxonani tartibga keltirish uchun
cho‘tkalar bo‘lishi kerak;
yong‘inga qarshi zaruriy asbob-uskunalar albatta bo‘lishi shart.
Do'stlaringiz bilan baham: |
