Ismailova Zukhra Karabayevna, Maxsudov Po’lat Maxsudovich, Ergashev Oybek Karimovich

Maxsus fanlarni o‘qitishda talabalarning bilim, ko‘nikma va malakalarini 
nazorat qilish va baholash. 
Ta’lim  oluvchilar  tomonidan  o’quv  materiallari  o’zlashtirilganligini, 
ko’nikma  va  malakalar  hosil  bo’lganligini  tekshirish  va  baholash  ta’lim 
jarayonining zarur tarkibiy qismi hisoblanadi. Bu faqat o’qitish natijalarini nazorat 
qilish  emas,  balki  o’quv  jarayonining  turli  bosqichlarida  ta’lim  oluvchilarning 
bilish faoliyatiga rahbarlik qilish hamdir. 
 
 
 
 
 Bilimlarni  tekshirish  va  baholashning  ta’limiy  ahamiyati  shundan  iboratki, 
bunda  o’quv  materialining  o’zlashtirilganligi  ta’lim  beruvchi  ham,  ta’lim  oluvchi 
ham muayyan ma’lumotga ega bo’ladi. Baholash natijasida, ta’lim beruvchi uchun 
ta’lim oluvchilarning nimani bilishi va nimani tushunmasligi, qaysi material yaxshi 
o’zlashtirilganu,  qaysi  biri
 
yetarli  darajada  o’zlashtirilmaganligi  yoki  umuman 
o’zlashtirilmaganligi  ma’lum  bo’ladi.  Bu  ta’lim  oluvchining  bilish  faoliyatini 
tashkil  etish  va  boshqarish  uchun  asos  bo’lib  hisoblandi.  Ta’lim  beruvchi  o’z 
ishining afzalliklariga va kamchiliklariga tanqidiy baho beradi. O’z ish metodlariga 
tuzatishlar  kiritadi.  Shuningdek,  baholash  natijalari  ta’lim  beruvchining  o’quv 
dasturidagi  materiallarni  ta’lim  oluvchilarning  bilish  imkoniyatlari  nuqtai 
nazaridan qayta ko’rib chiqishi va baholashi uchun ham juda muhimdir. 
 
 
Baholash
  –  ta’lim  jarayonining  ma’lum  bosqichida  o‘quv  maqsadlariga 
erishilganlik  darajasini  oldindan  belgilangan  me’zonlar  asosida  o‘lchash, 
natijalarni aniqlash va tahlil qilishdan iborat jarayondir. 
 
 
 

---

 
166 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
8.1-rasm. Baholash qirralari. 
 
Baholash  natijasida  tushuncha  va  qonun-qoidalarning  qaysi  birlari  qiyin, 
qaysi  birlari  esa  oson  o’zlashtirilishi  aniq-ravshan  bo’ladi.  Bu  ta’lim  oluvchining 
darsga ijodiy tarzda tayyorgarlik ko’rishi va o’quv mashg’ulotini o’tkazish uchun 
asos  bo’lib  xizmat  qiladi.  Xuddi  shuningdek,  ta’lim  oluvchiga  ham  ta’lim 
jarayonida qaysi  o’quv materialini yaxshi, qaysinisini qoniqarli va  nimani  yomon 
o’zlashtirgani  ma’lum  bo’ladi.  Bilimlarni  tekshirmasdan  ta’lim  oluvchi  o’z 
bilimlarini chuqur, har tomonlama va to’g’ri baholashga qodir emas. Ba’zan unga 
go’yo  u  o’quv  materialini  yaxshi 
 
egallab  olganday  tuyuladi,  tekshirish  chog’ida 
esa  materialni  yaxshi  bilmasligi,  yaxshi  tushunmasligi  ma’lum  bo’lib  qoladi. 
Baholash  natijasida  ta’lim  oluvchilarning  o’rganilayotgan  materiallarni  bilish, 
tushunish, esda saqlab qolish, anglab olish, amalda qo’llay olish, tahlil qilish va o’z 
bilimlariga  tanqidiy  baho  berish  darajalari  aniqlanadi.  Ta’lim  oluvchi  o’z 

 
Me’zonga asoslangan; 

 
Me’yorga asoslangan; 
 

 
So’zlar yordamida; 

 
Sonlar yordamida; 

 
“Besh ballik” tizimi; 

 
Reyting tizimi;