Исломда мерос ва унинг тақсимоти

www.madrasa.uz
 
117 
Мерос 
илми 
уламолари 
раддни 
қуйидагича 
таърифлаганлар: “Радд – фарз эгаларидан ортган тарикани 
маййитнинг асабаси бўлмаганлиги учун маййитга насаб 
жиҳатидан қариндош бўлган фарз эгаларига уларнинг 
улушларига мувофиқ қайтариб тақсимлаб беришдир”. 
Фарз эгалари меросдан ўз улушларини олганларидан 
сўнг маййитнинг асабаси бўлмаса, қолган мерос ўша фарз 
эгалари орасида уларнинг улушларига мувофиқ қайта 
тақсимланади. Аммо қайта тақсимлашда маййитнинг эри ва 
хотини ҳисобга олинмайди. Шунинг учун радднинг 
таърифида “насаб жиҳатидан қариндош бўлган фарз эгалари” 
дейилган. Эр ҳам, хотин ҳам маййитга насаб жиҳатидан 
қариндош эмас.
Радд масаласи жумҳур саҳоба разияллоҳу анҳумлар ва 
Ҳанафий уламолари раҳимаҳумуллоҳлар мазҳабидир. Зайд 
ибн Собит разияллоҳу анҳу, имом Молик ва имом Шофеъий 
раҳимаҳумаллоҳлар наздида фарз эгаларидан ортган меросга 
бошқа ҳақдор бўлмаса, қолган тарика байтул-молга қўйилади.
Радднинг рукнлари учта: 
1. Маййитга насаб жиҳатидан қариндош бўлган фарз 
эгаси мавжуд бўлиши. 
2. Фарз эгаларидан мерос ортиб қолиши. 
3. Маййитнинг асабаси бўлмаслиги. 
Раддга дахлдор бўлган насаб жиҳатидан қариндош 
бўлган фарз эгалари қуйидагилар: 
1. Онанинг фарзандлари (ака-ука, опа-сингиллар). 

---

www.madrasa.uz
 
118 
2. Қиз. 
3. Ўғилнинг қизи ўғил қанча пастласа ҳам. 
4. Туғишган сингил. 
5. Ота бир сингил. 
6. Она, қанча юқориласа ҳам. 
Фарз эгаларидан бўлган асабалар юқорида айтиб 
ўтилганидек раддга дахлдор бўлмайдилар. Агар улардан 
бирортаси мавжуд бўлса, радд ҳолати вужудга келмайди. 
Зеро, улар меросдан қолган улушни асаба сифатида оладилар. 
Мерос тақсимотида радд ҳолати учраганда, эр ёки хотин 
мавжуд бўлса, унга ўзининг фарз улуши берилади. Сўнгра 
қолган тарика маййитга насаб жиҳатидан қариндош бўлган 
фарз эгалари орасида уларнинг фарз улушларига мувофиқ 
тақсимланади. Бунда қариндошлик даражасининг узоқлиги 
ёки яқинлигига, қариндошликнинг қувватига қаралмайди. 
Шунинг учун асабалардаги каби уларнинг энг яқинига қолган 
барча улуш берилмайди.
Радд масаласида Ҳанафий мазҳаби уламолари тўрт 
қоида бор эканлигини айтганлар: 
1. Тақсимотда тариканинг қолгани радд қилинадиган 
кишилардан бир тур бўлиб, эр ҳам, хотин ҳам бўлмайди. 
Бунда тақсимот радд қилинадиган кишиларнинг сонларидан 
эътибор қилиб олинади.
Мисол: бир киши вафот топиб, иккита қиз қолдирди. Бу 
тақсимотда масаланинг асли 2 дан қилинади ва улардан ҳар 

---