Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika

1-rasm. Yeyilish turlari tasnifi.
Mexanik va kimyoviy jarayonlar natijasida ishqalanish sirtlarida mis bilan boyitilgan yumshoq va yupqa qatlam juda kuchsiz ishqalanishni taminlaydi va ishqalanish sirti bo‘yicha bosimlarni bir tekisda taqsimlaydi (misol: uy sovutgichi kompressori).





2-rasm. Ishqalanish ishi va detallar yeyilishini belgilovchi omillar orasidagi bog‟lanishlar tasviri.
Ishqalanish (treniye) – deb ikki o‘zaro bog‘lanishda ishlaydigan qismlarning bir – biriga nisbatan siljishida paydo bo‘ladigan qarshilikka aytiladi.
Jismlar (detallar) ning siljish yo‘lida paydo bo‘ladigan ishqalanish kuchini bartaraf etishni ishqalanish ishi deb aytiladi. Detallar yeyilishining jadalligi ishqalanish ishiga, uning yo‘liga ishqalanish sharoitlariga bog‘liq.
Aylanayotgan detallar uchun ishqalanish yo‘li (masalan, tirsakli valning podshipnigi) valning aylanishlar sonini uning aylana uzunligiga ko‘paytmasi bilan topiladi. To‘g‘ri harakat qilayotgan detallar uchun esa (masalan porshen halqalari) yurishlar sonini yurish uzunligiga ko‘paytmasi bilan aniqlanadi.
I shqalanish sharoitlari asosan 3 xil bo’ladi
a) Quruq ishqalanish (tashqi ishqalanish deb ham ataladi).
Bunda ishqalanayotgan sirtlar bir-biri bilan bevosita tutashib o‘zaro tasir ko‘rsatada. Ular orasida moy bo‘lmaydi (masalan AS g‘ildiraklarining tormoz nakladkalari bilan barabanlar orasidagi ishqalanish). Quruq ishqalanishda ishqalanish kuchi tutashayotgan detallardagi mikronotekisliklarning bir-biriga tegishidagi qarshiliklar va bunda paydo bo‘ladigan molekulyar ilashuv natijasida sodir bo‘ladi. Molekulyar ilashuv esa juda katta solishtirma bosim sababli notekisliklarning kontaktlarida paydo bo‘ladi.
b) Suyuqlik ishqalanishi – ichki ishqalanish yoki gidrodinamik ishqalanish deb ham ataladi. Bunda ishqalanayotgan sirtlar orasidagi moy qatlamining qalinligi ularning mikronoteksliklarini ko‘mib ketadi va natijada ishqalanish faqat molekulalarning moy qatlamidagi harakatidan paydo bo‘ladi. Bu xil ishqalanishda ishqalanish kuchi moyning ichki qarshiligi hisobiga sodir bo‘ladi. Suyuqlik ishqalanishi tirsakli val podshipnigidagi ishlash rejimining turg‘unligida kuzatiladi.