Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika

v) Chegaraviy ishqalanish. Bu xil ishqalanish ishqalanayotgan detallar faqat shu detallar sirtiga shimilgan moy molekulalari qatlamlari bilan chegaralangan paytda sodir bo‘ladi.
Eskirish. Ekspluatatsiya jarayonida avtomatlashtirishning texnik vositalarini texnik holatining parametrlari tashqi muhit ta‘sirida o‘zgaradi.
Masalan, rezina-texnik ABTlari o‘zining mustahkamligini va elastikligini yuqotadi (oksidlanish natijasida, issiq yoki sovuq ta‘sirida, moy, yonilg‘i yoki suyuqliklarning kimyoviy ta‘sirida, namlik ta‘sirida, quyosh radiatsiyasi ta‘sirida). Yog‘-moy materiallari yeyilganlik jihozlari bilan ifloslanadi, qovushoqlik xarakteristikalari yomonlashadi, undagi qo‘shilma (prisadka) larning kuchi yuqoladi va h.k.
Korroziya (zanglash) - atrof-muhitning detalga tajovuzkorona ta‘siridan kelib chiqadi. Bunda metall oksidlanadi, mustahkamligi pasayadi, tashqi ko‘rinishi yomonlashadi. Zanglashning asosiy sabablari tashqi muhitdagi tuz eritmalari, suv va tuproqdagi kislotalar va ishlatilgan gazlardagi ayrim unsurlar (elementlar) ta‘siridan kelib chiqadi.
Yemirilish. Detallarga davriy (siklik) yuklamalar ta‘sir etganda ro‘y beradi. Bunday yuklamalar detallarning bardoshlilik chegarasidan yuqori bo‘ladi. Sekin-asta paydo bo‘ladigan charchash darzlari ma‘lum bir yuklamalar sonidan keyin detallarni charchash yemirilishiga olib keladi. Masalan, mashinalarning ressoralari, elektr dvigatellarning rementlari, relening kontaktlari, yuqori bosimda ishlaydigan trubalar (asosan og‘ir ekspluatatsiya sharoitlarida) bunga misol bo‘ladi.
Detallar shaklining o‘zgarishi (deformatsiya). Deformatsiya, asosan egiluvchan (po‘lat) yoki mo‘rt (cho‘yan) detallarning oquvchanlik chegarasi (po‘lat) yoki mustahkamlik chegarasi (cho‘yan) dan o‘tib ketganda sodir bo‘ladi.