Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti olmaliq filiali “mashinasozlik texnologiyasi” kafedrasi

Payvand choklarda issiq darzlar paydo bo’lishiga qarshiligini oshirish usullari
Asosan, payvandlangan birikmaning XT hosil bo'lishiga qarshiligini oshirish uchun P ning egiluvchanligini oshirish va TICda deformatsiya tezligini kamaytirish kerak.
Buning uchun barcha ma'lum usullar oxir-oqibat quyidagi asosiy usullarga to'g'ri keladi:

• 
  kimyoviy tarkibning o'zgarishi;
  
• 
  optimal payvandlash rejimini tanlash;
  
• 
  qurilishning oqilona turidan foydalanish va choklarni qo'llash tartibi.
  

Payvandlangan metall va asosiy metallning kimyoviy tarkibi TIH qiymatini va qisqarish deformatsiyalarining rivojlanish intensivligini belgilovchi asosiy omil hisoblanadi. To'ldiruvchi metalldan toydalangan holda termoyadroviy payvandlash payvandlash metallining tarkibini va termoyadroviy zonani keng diapazonda nazorat qilish imkonini beradi.
Bu quyidagilarga imkon beradi:
- payvand choklarida (S va P, shuningdek C) zararli aralashmalar miqdorini kamaytirish va chokni S va P ning bog'lanishiga yordam beradigan elementlar bilan qo'shimcha ravishda legirlangan;
- teng o'qli dendritik strukturani olish uchun nodir tuproq, o'tga chidamlili yoki sirt faol elementlar bilan payvand choklarini o'zgartirish;
- penetratsiya tufayli payvandlangan metalldagi asosiy metallning ulushini o'zgartirish;
- kristallanish sxemasini tekisdan massaga o'zgartirish uchun payvandlangan hovuzga qo'shimcha sovuq metallni (temir kukuni, sim, donalaralar) kiritish;
– kristallanadigan chok metalliga tashqi ta’sir ko‘rsatish (elektromagnit yoki ultratovush aralashtirish, kristallanish vaqtida vannaning mexanik tebranishi va boshqalar);
– payvandlangan metallning fazaviy tarkibini o‘zgartirish (austenit + ferrit).
Payvandlash rejimi payvand chokining shaklini, kristallanish tabiati va naqshini, shuningdek, yuqori haroratlar hududida payvandlangan birikmaning yashash vaqtini aniqlaydi, bunda nafaqat strukturaning shakllanishi, balki jarayonlar sodir bo'ladi. kimyoviy va fizik bir jinslilikning paydo bo'lishiga olib keladi.
Engil rejimlar muvozanat kristallanish oqimiga yordam beradi, deformatsiyalar kontsentratsiyasini kamaytiradi, lekin intergranular va zonal ajralishning rivojlanishiga yordam beradi.
Barcha rejim parametrlaridan payvandlash tezligi ayniqsa sezilarli ta'sirga ega. Uning ortishi bilan payvand choki uzunligi ortadi, kristallanish jabhasi chok o'qida kristallitlarning to'planish zonasini hosil qilib, tekis xususiyatga ega bo'ladi. Bunday chok TIHda kam plastisiyaga ega va eksenel zonada uzunlamasına darzlar hosil bo'lishiga moyil.
Ratsional dizayn va chokning to'g'ri tartibi payvandlangan metallni shakllantirish erkinligini ta'minlashi va TIHda sovutish tezligi va deformatsiya tezligini kamaytirishi kerak.
Payvandlangan metallning HT ga chidamlililigini oshirish uchun quyidagi texnologik usullar qo'llaniladi:
1. Mahsulotning egriligini kamaytirish uchun payvandlash vaqtida uni qattiq mahkamlash.
2. Choklarning oxirgi qismlarini chetga qarab payvandlash va texnologik chiziqlardagi kraterlarni olib tashlash.
3. Texnologik chiziqlarni o'rnatish.
4. Qizdirich (eshituvchi yoki dastlabki).
5. Ko'p o'tishli payvandlash va boshqa texnikalar.