Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti olmaliq filiali «konchilik ishi» kafedrasi

Tabiiy qiyalik burchagi φ_o – gorizontal tekislikka nisbatan yumshatilgan tog‘ jinsining erkin hosil qilgan tashqi tekisligi orasidagi burchak – qiyalikdir.
Tabiiy qiyalik burchagi φ_o ishqalanish koeffitsiyenti, zarra shakli va silliqmasligi, namlanish darajasi, zarralar о‘lchamlari va shuningdek zichligiga bog‘liq (Qumlar uchun 19-37^o va changsimon namlangan mayda zarrali tog‘ jinslari uchun 3-5^o). Namlik oshishi bilan φ_o oshadi.
Yumshatilgan tog‘ jinslari φ_o quruqlari uchun 32-45^o, namlari uchun 25-40^o , suvga tо‘yinganlarniki esa 10-25^o.
Yopishqoqlik (lipkost) – tuproq va yumshatilgan tog‘ jinslarining ma’lum namlanganlik darajasida asbob va jihozlar yuzasiga yopishishlik xususiyatidir.


Tog‘ jinslarining issiqlik va elektromagnit xususiyatlari.
Yumshatilgan tog‘ jinslari yuqori g‘ovaklikka ega bо‘lib, zarralar orasidagi bog‘liqlik juda sustligi sababli issiqlik о‘tkazuvchanlikka tog‘ jinslarining mineral tuzilishi kam ta’sirli, ammo donalar shakli va о‘lchamlari, ularning joylanish zichligi, suyuqlikka tо‘yinganligi ta’siri baland.
Yumshatilgan va о‘zaro bog‘lanmagan quruq tog‘ jinslarining elektr о‘tkazuvchanlik zarralar kattaligiga bog‘liq bо‘lib, qariyb g‘ovaklik shakliga bog‘liq emas. Quruq yumshatilgan tog‘ jinsi r^s_e jips tog‘ jinslarinikidan r^p_e yuqori.


Kon massivida yumshatilgan tog‘ jinslarining xususiyatlari.
Kon massivida yumshatilgan tog‘ jinslari qoyali tog‘ jinslari bilan aralash uchraydi.
Bunday tog‘ jinsi massivi har turli (raznorodniye) hisoblanadi. Ular yumshatilgan zich va tarkibida qoyali tog‘ jinslari bо‘lgan sochma jinslar aralashmalaridan iborat bо‘lishi mumkin (shag‘al, katta о‘lchamli jinslar, konglomerat, tomirli jinslar). Bu turga kо‘pchilik qum-shag‘al konlari massivlari kiradi.
Bu sharoitda asosiy rolni massivning yumshatilgan qismi о‘ynaydi.
Ba’zida aksincha, asosan qattiq qoyali tog‘ jinslari massivi tarkibida maydalangan va yanchilgan tog‘ jinslari uchrashi mumkin. Bu holda asosiy urg‘u qoyali jinslar xususiyatlariga e’tibor qilinadi. Ammo qazib olish yoki yer osti kon lahimlarini о‘tish vaqtida kon massivining rо‘barо‘ kelgan bо‘lagi tog‘ jinslari fizik-texnik xususiyatlari birinchi о‘rinda amalga oshiriladi.