Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti olmaliq filiali «konchilik ishi» kafedrasi

8.2- rasm. Nishab yotqiziq yuzasida tayanch kon bosimining tarqalish umumiy xarakteri:
a- g_cpH bilan solishtiriladigan kuchsizlangan kuchlanishlar nimhududi, b- yuqori darajali kuchlanish nimhududi, v- 2-kuchsizlangan kuchlanish nimhududi, g- g_cpH ga yaqinlashtirilgan kuchlanish nimhududi; 1- qazib olish kovjoyi mustahkamlagichi, 2, 3, 4, 5, 6- tayanch kon bosimining mos ravishda kuchlanishlar jamlanishi nazariyasiga kо‘ra, shaxtalardagi kuzatishlar natijasida, V.D. Slesaryev ta’limiga kо‘ra, qayishqoq asosdagi balkalar nazariyasiga kо‘ra, yotqiziq asosida tarqalish egri chiziqlari.
О‘tgan asrning 50-yillaridan boshlab tayanch kon bosimini boshqarish muammolari tо‘xtovsiz о‘rganilmoqda. Va natijada uni boshqarish yо‘llari aniqlandi:
ship tog‘ jinslari darzliklar bosimi xarakteri va chastotasining о‘zgarishi hamda aralash puch tog‘ jinslari va qoplovchi tog‘ jinslari mustahkamlik xususiyatlarining о‘zgartirish;
asosiy ship va kо‘priksimon joylashgan tog‘ jinslari qulashlari oraliq masofalarining о‘zgartirish;
asosiy shipning qiyalik burchagining о‘zgartirish;
chet hududlar deformatsiyalarining о‘zgartirish;
mustahkamlagichlarning reaktiv qarshiligining о‘zgartirish;
qazib olish kovjoyi uzunligining о‘zgartirish.
Bо‘larning maqsadlarida mexaniq, portlatish, fizik-kimyoviy va biokimyoviy jarayonlardan foydalaniladi.
Mexaniq jarayon yotqiziq tag va ustki qismlarini bir marta va kо‘p martalik ta’sir kо‘rsatish, yon hududlarda kichik va katta diametrli skvajinalar burg‘ilash orqali amalga oshiriladi.
Ammo kо‘p yillik о‘rganishlar qazib olish kovjoyidan tashqarida qulatib tushirish va tо‘lg‘azma qо‘llanilishi bо‘shliqlarida tayanch kon bosimining mavjudligiga ishonchsizlik bildirilmoqda. Ba’zi olimlar tayanch kon bosimi mavjud bо‘lmasdan tog‘ jinslari faqat egish zо‘riqishiga duch keladi degan xulosaga kelishgan.