Ислом каримов номидаги тошкент давлат техника университети ҳузуридаги

Sinxron mashinalar boshqa turdagi elektr mashinalari singari, qaytarlik xossaga ega, ya’ni ular generator rejimida ham, motor rejimida ham ishlashi mumkin. Lekin elektr sanoati sinxron mashinalarni aniq rejim uchun, ya’ni faqat generator rejimida yoki motor rejimida ishlash uchun mo’ljallab ishlab chiqaradi, chunki mashina ishining mazkur rejimlardagi o‘ziga xos xususiyatlari uning konstruksiyasiga har xil talablar qo’yadi.

• Sinxron mashinalar boshqa turdagi elektr mashinalari singari, qaytarlik xossaga ega, ya’ni ular generator rejimida ham, motor rejimida ham ishlashi mumkin. Lekin elektr sanoati sinxron mashinalarni aniq rejim uchun, ya’ni faqat generator rejimida yoki motor rejimida ishlash uchun mo’ljallab ishlab chiqaradi, chunki mashina ishining mazkur rejimlardagi o‘ziga xos xususiyatlari uning konstruksiyasiga har xil talablar qo’yadi.
• Sinxron motorlar asosan ayon qutbli (2p =(6÷24) qilib tayyorlanadi; havo oralig’i generatornikiga nisbatan kamroq qilinadi (bunda uning ishga tushirish toki kamayadi); ishga tushirish jarayonidagi elektromagnit momenti generatorlar momentiga nisbatan katta bo‘lishi uchun ularning ishga tushirish (dempfer) chulg‘ami katta toklarga mo‘ljallab hisoblanadi, chunki bu chulg'am sinxron motorni ishga tushirishda asosiy vazifani bajaradi.
• Sinxron motorlar katta quvvatli nasoslarda, ventilatorlarda, havo haydagichlarda, kompressorlarda, sharli tegirmonlarda, prokat stanlarida va un tayyorlash tegirmonlarida foydalanish mumkin.

Statorda hosil bo'lgan aylanma magnit maydonning aylanish chastotasi rotorning aylanish chastotasi bilan bir xil chastotada aylanadigan mashinaga sinxron mashina (SM) deyiladi.

• Statorda hosil bo'lgan aylanma magnit maydonning aylanish chastotasi rotorning aylanish chastotasi bilan bir xil chastotada aylanadigan mashinaga sinxron mashina (SM) deyiladi.
• Sinxron mashinalar motor, generator va kompensator rejimlarida ishlatilishi mumkin. Elektr stansiyalarda o‘zgaruvchan tok energiyasini sinxron generatorlar (turbogeneratorlar, gidrogeneratorlar) ishlab chiqaradi.
• Sinxron motorlarning quwati bir nechta o‘nlab MW ga yetadi. Rotorning aylanish chastotasi n = 100÷3000 ayl/min oraliqda bo'lib:
• aylanish chastotasi n < 1500 ayl/mingacha bo’lganda ayon qutbli qilib,
• n > 1500 ayl/min bo‘lganda esa noayon qutbli qilib tayyorlanadi.
• Ayon qutbli sinxron mashina qutblarining po‘lat o‘zagi yupqa (katta quvvatlida qalinligi 1-2 mm bo‘lgan konstruksion po‘lat tunukasimon plastinalaridan, kam quvvatlida esa qalinligi 0,5-1 mm bo‘lgan elektrotexnik po‘lat plastinalaridan) yig‘iladi. Ayon qutbli rotorning har qaysi qutb o‘zagi tashqarisiga qo‘zg‘atish chulg‘ami joylashtiriladi va ular ketma-ket ulanadi. Bu chulg'amlarning ikki uchi, valga mahkamlangan va undan izolatsiyalangan mis yoki latundan yasalgan kontakt halqalarga ulanadi. Mashinaning qo‘zg‘almas qismiga cho‘tka tutqich orqali mahkamlangan cho'tkalar halqalarning sirtiga tegib kontakt hosil qiladi. Cho‘tkalar simlar yordamida mashinaning tashqi klemmasiga ulanadi.

• Sinxron mashinalar rotorining tuzilishiga qarab ikki xil bo‘ladi:
• magnit qutblari yaqqol ko‘rinib turadigan, ya’ni ayon qutbli rotor;
• b) magnit qutblari alohida ko‘rinmaydigan, ya’ni ayonmas qutbli rotor.