Қишлоқ хўжалик фитопатологияси Сабзавот экинларининг касалликлари

ЛАВЛАГИНИНГ СОХТА УН-ШУДРИНГ КАСАЛЛИГИ

• ЛАВЛАГИНИНГ СОХТА УН-ШУДРИНГ КАСАЛЛИГИ
• Касалликни Peronospora farinosa оомицет замбуруғи қўзғатади. Касаллик барча минтақаларда тарқалган, жумладан Қирғизистонда ҳам тез-тез учраши хабар қилинган, аммо Ўзбекистонда қайд этилмаган.
• Биринчи йил экинларининг зарарланган уруғбарглари ва розеткадаги ёш марказий баргларида хлороз ривожланади, барглар мўрт бўлиб қолади, четлари пастга букилади. Барглар хунук шакл, қора тус олади ва чирийди. Иккинчи йил (уруғ олиш учун экилган) экинларда энг ёш барглар, гул ва гул новдалари ҳамда уруғ зарарланади. Гул новдалари ўсишдан орқада қолади, бужмаяди ва сўлиб, қурийди. Намлик мавжудлигида зарарланган баргларнинг пастки томонида кулранг-бинафша тусли юпқа моғор ривожланади. Патоген уруғлик учун экишга мўлжалланган илдизмеваларда, ўсимлик қолдиқлари ва уруғда мицелий ва ооспоралари ёрдамида қишлайди. Вегетация даврида экин ичида замбуруғ конидиялари билан тарқалади, 16оС ҳарорат ва 70% ёки юқорироқ намликда тез ривожланади. Баъзи навлар касаллик билан камроқ зарарланади.
• Кураш чоралари. Ниҳол илдизлари емирилиши ва церкоспорозга қарши тавсия қилинган тадбирларни қўллаш; касаллик кўриниши билан дарҳол фунгицид пуркаш ; 1-нчи ва 2-нчи йил экинлар далалари орасида камида 1 км масофа қолдириш; экинни назорат қилиб туриш ва касал ўсимликларни эҳтиёткорлик билан қирқиб, устидаги споралари тарқалиб кетмаслиги учун уларни силкитмай, ўша жойда, устига 10-15 см тупроқ ташлаб, кўмиш лозим.

ЛАВЛАГИНИНГ ЗАНГ КАСАЛЛИГИ

• ЛАВЛАГИНИНГ ЗАНГ КАСАЛЛИГИ
• Касалликни Uromyces betae базидиомицет занг замбуруғи қўзғатади. Занг М. Осиёда ва Ўзбекистонда кенг тарқалган. Хўраки, қанд ва хашаки лавлаги зарарланади. Қўзғатувчи замбуруғ тўла циклли ва якка хўжайинли тур. Уруғбарг ва чин баргларда баҳорда сариқ, ликопча шаклли ёстиқчалар – эциялар пайдо бўлади. Уларнинг ичида ривожланган эциоспоралар шамол билан бошқа баргларга тарқалади ва зарарлайди.
• Ёзда баргларнинг икки томонида ҳам қўнғир, думалоқ, диаметри 1 мм келадиган урединия ёстиқчалари пайдо бўлади, баъзан улардан бир нечтаси баргларда концентрик доиралар шаклида жойлашади. Урединияларда ривожланган урединиоспоралар шамол билан тарқалади ва экинларни зарарлайди. Ёз давомида урединия босқичи бир нечта авлод беради. Эцио- ва урединиоспоралар барг бандлари, иккинчи йил экинларининг поялари ва уруғларини ҳам зарарлайди.
• Қўзғатувчининг белгилари. Паразитнинг барча (эцио-, урединио- ва телио-) босқичлари лавлагида ривожланади. Спермогонийлар баргдаги сариқ доғлар устида тўқ-сариқ ва оч-қўнғир нуқталар шаклида, гуруҳларда пайдо бўлади, диаметри 150 мкм ча. Эциялар ликопча шаклли, оқиш тусли, сарғиш доғлар устида тартибсиз равишда ёки доиралар шаклида жойлашган. Эциоспоралар узунчоқроқ ёки шар шаклли, усти майда сўгалчалар билан қопланган, ўлчами 17-25х15-18 мкм.